نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسنده
دانشیار حقوق عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه .
چکیده
حق بر حیات، نخستین حق طبیعی بشر است که در تمامی نظامهای حقوقی محترم شمرده شده و اساسا پیش فرض تمامی حق هایی است که برای انسان به رسمیت شناخته می‌شود و لازمه آن، ضرورت پذیرش محدودیت هایی در عوامل سلب کننده این حق خواهد بود. این مقاله با هدف بررسی میزان پایبندی اسناد حقوق بشری به این حق بنیادین، با رویکردی تحلیلی- انتقادی، موضع اسناد بین المللی حقوق بشر در خصوص «اعدام و اسقاط جنین» را بررسی کرده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این اسناد، موضع واحدی به موارد سالب حق حیات اتخاذ کرده‌اند یا خیر. یافته های مقاله نشان می‌دهد به رغم رویکرد به شدت انقباضی در مورد مجازات اعدام، این اسناد راه «اسقاط جنین» را به صورت قانونی و آن هم به گونه ای سخاوتمندانه، هموار کرده‌اند و این موضع گیری متناقض نما نسبت به حق بر حیات که متاثر از دیدگاه های لیبرالیستی و فمینیستی است نه تنها با ارزشهای دینی بلکه با موازین حقوق بشری در تقابل آشکار است.
تازه های تحقیق
- استعداد زیست در انسان به عنوان یکی از مبانی حق بر حیات، همان گونه که در مورد انسان پس از تولد مطرح است در مورد انسان قبل از تولد نیز مطرح است و این امر جنین را نسبت به زنده بودن و زنده ماندن، ذی‌حق می‌کند.
- اعمال محدودیت در مجازات اعدام و اقدام در جهت ممنوعیت اسقاط جنین، از لوازم حق بر حیات است که لازم است به صورت توامان مورد توجه قرارگیرند. آموزه های اسلامی نیز با تاکید بر «برخورداری انسان از روح الهی» و نیز «امانت انگاری حیات»، صیانت از حیات را چه قبل از تولد و چه پس از آن، به مثابه یک «تکلیف» برای اشخاص و دولتها لازم دانسته است.
- اسناد بین المللی حقوق بشر نسبت به حق بر حیات جنین، دو پهلو، مبهم و غیر شفاف است و در نتیجه قابلیت تفسیرهای متفاوت و گاه متضاد را دارد.
- در حالی که اسناد حقوق بشری، بیانگر اعمال بیشترین محدودیتها نسبت به مجازات اعدام حتی نسبت به بزرگترین جنایتکاران و تبهکاران است، کمترین حساسیت و محدودیت را در زمینه اسقاط جنین از خود نشان‌داده است. این استانداردهای دو گانه در موضوع بسیار مهم حق بر حیات، منطقی نیست. در نظام حقوقی اسلام نیز با معیارقراردادن حق بر حیات، استاندارد دوگانه ای وجود ندارد و هر دو امر مجازات اعدام و اسقاط جنین به عنوان استثنایی بر حق حیات مورد تاکید قرارگرفته اند.
- عدم التزام به حق بر حیات قبل از تولد و تجویز قانونی اسقاط جنین، متاثر از دیدگاههای لیبرالیستی و فمینیستی بوده و نه تنها مغایر با ملاحظات اخلاقی بلکه مغایر با موازین حقوقی شناخته شده‌است.
- با تامل در اشکالات ناشی از رویکردهای افراطی و تفریطی نسبت به اسقاط جنین (ممنوعیت مطلق و تجویز مطلق)، لازم است با نگرشی واقع بینانه همراه با ملاحظات شرعی، اسقاط جنین در شرایط کاملا استثنایی و به صورت قانونمند تجویز شود و در این خصوص هم در اسناد بین المللی حقوق بشر ناظر به حق بر حیات و هم در رویکردهای فقهی به موضوع، تاملات بایسته صورت‌پذیرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Prohibition of Death Penalty and Legitimacy of Abortion; An Unjust and Contradictory Approach to the Right To Life
نویسنده [English]
- hosein javan arasteh
Associate Professor of the Research Institute of the Hawzah and University.
چکیده [English]
The right to life is the leading natural human right which is respected in all legal systems. It is preliminary to the many rights which are basic to the human being and there are tight restrictions on the circumstances one might be deprived of it. Recruiting an analytical-critical approach, the present study is aimed at examining human rights documents to determine (a) the extent to which the right is cherished, (b) how "death penalty and abortion" is viewed, and finally (c) whether the documents adopt a consistent stance on the circumstances which lead to the deprivation of the right. Findings suggest that despite the highly restricting approach on death penalty, abortion is legally and rather generously accredited. Finally, it is maintained, such a paradoxical stance on the right to life- emanating from the liberal and feminist views- is in obvious opposition to both religious values and human rights standards.
کلیدواژه‌ها [English]
- Human Rights
- Fundamental Rights
- Right to Life
- Death Penalty
- Abortion
- International Documents
قرآن مجید
- اترک، حسین ،1387ش، «دلایل فلسفی موافقان و مخالفان سقط جنین (سقط جنین در فلسفه اخلاق)»، اخلاق و تاریخ اخلاق پزشکی، دوره 1، ش 3.
- احمدی نژاد، مریم ،1393ش، «تحلیلی بر حق مادران بر سقط جنین به عنوان ناقض حق فرد بر شناسایی شخصیت حقوقی در حقوق بین الملل با رهیافت اسلامی»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال 3، ش6.
- .اسلامی، حسن ،1388ش، «رهیافتهای اخلاقی به سقط جنین»، کتاب سقط جنین: مجموعه مقالات سمینار میان رشته ای سقط جنین، تهران،سمت.
- بوطی، محمد سعید رمضان ،2000م، مسألة تحدید النسل وقایة و علاجا، دمشق، مکتبه الفارابی.
- جعفری تبریزی، محمد تقی،1370ش، تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران، دفتر خدامات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران.
- جوادی آملی، عبدالله ،1385ش، حق و تکلیف در اسلام، قم، مرکز نشر اسراء.
- رستمی، سحر، عبدی، فاطمه، احمدی، محبوبه ،1392ش، بررسی تطبیقی قوانین سقط جنین در کشورهای جهان، فصلنامه تاریخ پزشکی، سال 5، ش17.
- زمانی، سید قاسم ،1385ش، «شبیه سازی درمانی و حق بر سلامتی در قلمرو حقوق بین الملل بشر»، پژوهش حقوق عمومی، دوره 8، ش 19.
- سایت تابناک، کد خبر: ۷۳۰۸۴۰، ۲۶ شهریور ۱۳۹۶.
- صلاحی، جاوید ،1386ش، کیفرشناسی، تهران، نشر میزان،چ1.
- علیزاده، عیسی، غریبی، احمد،1397ش، «مطالعه تطبیقی حق حیات جنین در اسلام و غرب»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 21، ش 83 .
- کار، مهرانگیز،1378ش، رفع تبعیض علیه زنان، تهران، قطره.
- کنوانسیون حقوق کودک
- کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان
- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392ش.
- قانون مدنی
- مرکز پژوهشهای اسلامی مجلس: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97756 .
- مطهری، مرتضی ،1368ش، مجموعه آثار شهید مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، ج19.
- مهرگان، امیر حسین،1384ش، «سقط جنین و حقوق بشر در آیینه حقوق بین الملل»، فصلنامه باروری و ناباوری، سال 6، ش 24.
- میثاق بین المللى حقوق مدنى و سیاسى
- ناصرزاده، هوشنگ ،1372ش، اعلامیه هاى حقوق بشر، تهران، ماجد.
- نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، 1388ش، تهران، کتابخانه گنج دانش،چ25.
- هاشمی، سید محمود، با همکاری جمعى از پژوهشگران ،1423ق، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام..
- مکارم شیرازی، ناصر ،1422ق، بحوث فقهیة هامة، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام.
- General comment No. (36), (2018) on article (6) of theInternational Covenant on Civil and Political Rights, on the
right to life. - Hood Roger and Hoyle Carolyn, (2008), The Death Penalty, A Worldwide Perspective, New York, Oxford University Press.
- International Covenant on Civil and Political Rights. Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December (1966).
- Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights, aiming at the abolition of the death penalty, Adopted and proclaimed by General Assembly resolution 44/128 of 15 December (1989).
- Robert M. Bohm (2008), The Death Penalty Today, London-New York, CRC Press.
- Universal Declaration of Human Rights, Adopted by UN General Assembly Resolution 217A (III) of 10 December (1948).
)
ارسال نظر در مورد این مقاله