مبنای مسئولیت های قراردادی در حقوق آمریکا و مطالعه تطبیقی با فقه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران .

2 استادیار گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

10.22091/csiw.2022.7682.2206

چکیده

قراردادها و حقوق حاکم برآن بخش مهمی از هر نظام حقوقی است و یکی از مهمترین چالش‌ها در این زمینه، تعیین ضمانت اجرای نقض تعهدات است. هر نظام حقوقی بر حسب اهداف از پیش تعیین شده، قواعدی را برای نقض این تعهدات و ضمانت اجرای آن تعیین می‌نماید. در حقوق آمریکا با هدف جبران خسارات و حفظ قراردادها، نظام مسئولیت محض بر حقوق قراردادها حاکم است. با این حال در دهه‌های اخیر پژوهشگران با تاکید بر جنبه‌های مختلف اثرات این مسئولیت، دیدگاه‌های جدیدی در خصوص اعمال مسئولیت بر اساس تقصیر طرح نموده‌اند. حقوق ایران در مطابقت با فقه اسلامی، با توجه به اختلاف نظرات میان فقها درباره خسارات ناشی از نقض قرارداد، مطالبه خسارات قراردادی را منوط به تصریح طرفین، عرف یا قانون نموده است.‌ با توجه به هدف وضع قواعد مسئولیت مدنی در جبران کامل خسارت زیان‌دیدگان و قرار دادن ایشان در موقعیتی که در صورت اجرای قرارداد در آن قرار می‌گرفتند، می‌توان جبران اینگونه خسارات را بر اساس قابلیت انتساب خسارت به متعهد متخلف توجیه نمود. این موضوع در مقاله با روش توصیفی تحلیلی به شیوه تطبیقی مورد بحث قرار می‌گیرد.

تازه های تحقیق

حقوق قراردادها در آمریکا بر اساس انصاف با هدف جبران خسارت کامل زیان‌دیدگان قراردادی و حفظ معاملات، در اصلاحیه دوم به صراحت مبنای مسئولیت محض در قراردادها را مورد پذیرش قرار داده است. احراز تخلف از انجام تعهدات قراردادی، صرف نظر از دلیل نقض و بدون توجه به ارتکاب تقصیر یا عدم آن،‌ سبب ایجاد مسئولیت بر متعهد متخلف است. در اصلاحیه مواردی به عنوان استثنائاتی بر این اصل مقرر گردیده که در بردارنده مفهوم تقصیر است اما به معنای تعیین مبنای مسئولیت بر اساس تقصیر نیست.

در حقوق ایران به موجب قواعد عمومی مسئولیت‌های قراردادی، احراز عدم انجام تعهدات یا تاخیر در اجراء، موجب مسئولیت است و متعهد تنها با قطع رابطه سببیت از طریق انتساب عدم اجراء به قوای خارجی غیرقابل احتراز می تواند از مسئولیت مبری گردد. با وجود رویکردهای متفاوت حقوق‌دانان در مبنای مسئولیت قراردادی، به نظر می‌رسد قواعد عمومی مسئولیت های قراردادی به پیروی از قواعد ضمان در فقه بر اساس قابلیت انتساب عرفی تدوین گردیده و لذا نظر حقوق‌دانانی که مبنای مسئولیت را بر اساس رابطه سببیت و قابلیت انتساب قرار داد‌ه‌اند، با قوانین و عرف مطابقت بیشتری دارد.

ایجاد مسئولیت با احراز تخلف از انجام تعهدات قراردادی، بدون توجه به ارتکاب تقصیر و معافیت از مسئولیت با قطع رابطه سببیت از طریق انتساب آن به عامل خارجی، همان مسئولیت محض در حقوق آمریکاست که حمایت بیشتری از زیاندیدگان قراردادی و جبران خسارات ایشان به عمل می آورد. در حقوق این کشور، دادگاهها تنها میزان خسارات قابل مطالبه قراردادی شامل خسارات اتکایی و خسارات مورد انتظاری که در صورت اجرای قرارداد، متعهدله به صورت مسلم و قطعی از آن منتفع می گردید، برآورد می‌نمایند.

در حقوق ایران مطالبه خسارات قراردادی با توجه به اختلاف نظرات فقها در معنای ضرر، منوط به تصریح طرفین قرارداد یا عرف گردیده است. امروزه علاوه بر آنکه برخی فقها خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی را خسارت دانسته‌اند، عرف نیز آن را خسارتی مسلم می داند. لذا تصریح قانونگذار به جبران اینگونه خسارات، علاوه بر مطابقت با قاعده لاضرر و اصل جبران کامل خسارت و مطابقت با وضعیت اقتصادی و اجتماعی کنونی، سبب کاهش سطح مراجعه دعاوی به دادگاهها و صرفه جویی در وقت و هزینه‌های دادرسی می‌گردد.

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the bases of Contractual Liability in US law, Iranian law, and Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • faeze vahed 1
  • mojtaba zahedian 2
  • ahmad taji 2
1 PhD Candidate, Department of Law, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Law, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The law of contracts is an important part of any legal system. A major challenge in this regard is how sanctions are determined in the event of the breach of a contract. Consistent with a set of pre-determined goals, all legal systems have made certain rules for the breach of contractual obligations. In the law of the United States, a strict liability system governs in terms of preservation of a contract as well as compensations for the damages of a contract breach. Nevertheless, drawing on the different aspects of the consequences of this liability, researchers have developed new perspectives on the fault-based enforcement of liability in recent decades. The Iranian Law, rooted in the Islamic jurisprudence (the Fiqh), limits the claim for contractual damages circumstantially to the affirmation of parties, customary law, or civil laws due to the differing opinions of Islamic jurists (the Foqahā) on the issue. Following the aims of the laws of civil liability in fully compensating for the damages incurred to contract parties, the loss can be estimated according to its attributability to the offending obligator. Use was made of the descriptive, analytical, and comparative methods in carrying out the present study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contract
  • Contractual Liability
  • Strict Liability
  • Fault
  • Attributability

مراجع

  1. ابوالقاسم الموسوی الخوئی، قم، موسسه انصاریان للطباعه و النشر، ج ۲.
  2. امامی، سید حسن، 1394ش، حقوق مدنی ، تهران، انتشارات اسلامیه،چ36، ج۱.
  3. بادینی، حسن، شعبانی کند سری، هادی، راد پرور، سجاد، 1391ش، «مسئولیت محض مبانی و مصادیق»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، ش 1.
  4. بهرامی احمدی، حمید، 1394ش، مسئولیت مدنی، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
  5. بهرامی پورناغانی، حسن، اسدی کوه‌آباد، هرمز، 1395ش، «بررسی اصول مشترک مسئولیت قراردادی و ضمان قهری در حقوق ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق، ش 2.
  6. پارسا پور، محمد باقر، حسینی، سید احمد، ۱۳۹۹ش، «مطالعه تطبیقی مبنای مسئولیت مدنی در کامن‌لا و حقوق ایران با توجه ویژه به مسئولیت امین»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام وغرب، ش ۱.
  7. تفرشی، محمد عیسی، مرتضوی، عبدالحمید، ۱۳۸۸ش، «مطالعه تطبیقی تعهد به وسیله و به نتیجه در فقه، حقوق فرانسه و ایران»، نشریه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، ش۳۲.
  8. التوحیدی التبریزی، المیرزا محمد علی، ۱۴۱۷ق، مصباح الفقاهه، من تقریر بحث الاستاد الاکبر آیه الله العظمی الحاج السید ابوالقاسم خویی، قم، موسسه انصاریان.
  9. حاجی عزیزی، بیژن، غلامی، نگین، ۱۳۹۲ش، «بررسی تطبیقی فرض سببیت در مسئولیت قراردادی»، نشریه مفید، ش۱۰۰.
  10. حسینی مراغی، سید میر عبدالله فتاح، 1392ش، العناوین، ترجمه و شرح: عباس زراعت، تهران، انتشارات جنگل، ج ۲.
  11. حیاتی، علی عباس، 1392ش، مسئولیت مدنی، تهران، نشر میزان،چ1.
  12. الخمینی، السید روح الله، ۱۴۱۰ق،کتاب البیع، قم، موسسه اسماعیلیان، ج ۱.
  13. ژوردن، پاتریس، 1394ش، اصول مسئولیت مدنی،ترجمه: مجید ادیب ، تهران، نشر میزان،چ4.
  14. سهرابی ابد، سعید، 1392ش، «مطالعه تطبیقی مسئولیت مطلق در حقوق ایران و انگلستان»، پایان نامه کارشناسی ارشد،به راهنمایی دکتر بیژن حاجی عزیزی، حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا.
  15. شهباز قهفرخی، سجاد، ۱۳۹۳ش، «مسئولیت قراردادی و راه های جبران خسارت آن در کنوانسیون بیع بین المللی با مطالعه تطبیقی در فقه و حقوق ایران»، نشریه مطالعات فقه امامیه، ش۳.
  16. شهیدی، مهدی، 1395ش، آثار قراردادها وتعهدات،تهران، انتشارات مجد،چ7، ج ۳.
  17. الطباطبایی، ‌السید علی، ۱۴۲۲ ق، ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین،،چ1، ج۱۲.
  18. عباسلو، بختیار، ۱۳۹۴ش، مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی، تهران، نشر میزان،چ2.
  19. ---------، 1394ش، مسئولیت مدنی ناشی از سوانح رانندگی،تهران، نشر میزان.
  20. الغروی الاصفهانی، الشیخ محمد حسین، ۱۴۱۹ ق، حاشیه کتاب المکاسب؛ الشیخ عباس محمد آل سباع ، بی‌جا، دار المصطفی (ص) لاحیاء الترث،چ1.
  21. قاسم زاده، سید مرتضی ، ۱۳۹۵ش، الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد ، تهران، انتشارات میزان،چ10.
  22. ---------------، 1387ش، مبانی مسئولیت مدنی، تهران، نشر میزان،چ5.
  23. کاتوزیان، ناصر، 1397ش، مسئولیت ناشی ازعیب تولید،تهران،گنج دانش.
  24. ----------،1394ش، قواعد عمومی قراردادها ،تهران،شرکت سهامی انتشار،چ9، ج ۴.
  25. محقق داماد، سید مصطفی، 1397ش، قواعد فقه بخش مدنی، مالکیت، مسئولیت، تهران، مرکز نشر علوم انسانی.
  26. مقصودی، رضا، درودی، مهسا، 1393ش، «برتری رویکرد تقصیر بر مسئولیت مطلق در حقوق قراردادهای ایالات متحده آمریکا»، پژوهشنامه اندیشه های حقوقی، ش 1.
  27. مکارم شیرازی، ناصر، 1370ش، القواعد الفقهیه، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، ج ۲.
  28. الموسوی البجنوردی، السید حسن، ۱۳۷۷ش، القواعد الفقهیه، ترجمه: محمد حسین درایتی، مهدی مهریزی، قم، نشر الهادی،چ1، ج۲ .
  29. موسی، حسین یوسف، صعیدی، عبدالفتاح، ۱۴۱۰ ق، الافصاح فی فقه اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ج ۲.
  30. النجفی الجواهری، الشیخ محمد حسن، ۱۳۶۲ش، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،ترجمه: محمود قوچانی ، بیروت، دار احیاء التراث العربی،چ7، ج ۳۷.
  31. نصیری، مصطفی، ۱۳۸۷ش، «نقش تقصیر در مسئولیت قراردادی»، نشریه دادرسی، ش ۷۱.
  32. نظری، ایراندخت، 1395ش، الزام های بدون قرارداد، تهران، انتشارات مجد،چ2.
  33. نعمت اللهی، اسماعیل، ۱۳۹۵ش، «اصالت ضمان قهری و تقدم آن بر مسئولیت قراردادی در فقه امامیه»، نشریه حقوق اسلامی، ش ۵۱.
  34. هاشمی، سید علی، ۱۳۸۷ش، «تفاوت تقصیر در مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد، مطالعه تطبیقی در فقه امامیه، حقوق ایران و فرانسه»، پژوهش نامه حقوق اسلامی، ش ۲۷.
  35. یزدانیان، علیرضا،۱۳۹۵ش، حقوق مدنی، حقوق تعهدات، قواعد عمومی مسئولیت مدنی با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، تهران، نشر میزان، ج ۱.
  36. Ben-shahar.O & Porat.A;(2009), “Fault in American Contract Law”, Michigan Law Review 107(8).
  37. A & Barenes.W.D; (2007), Basic Tort Law, Cases, Statutes and Problems, New York, Aspen Publishers.
  38. C; (2007), “Reconciling Strict Liability with Corrective Justice in Contract Law”, Fordham Law Review, Vol75, Issue 6, Art 13.
  39. M.G; (2009), “The Fault That Lies Within Our Contract Law”, Michigan law Review, Vol 107, Issue 8.
  40. A.M; (2009), “The Role of Fault in Contract Law: Unconscionability, Unexpected Circumstances, Interpretation, Mistake, And Nonperformance”, Michigan Law Review, 107(8).
  41. A.B; (2004), Black law dictionary, 18th edition, west publishing co.
  42. A. R; (2014), “The Future of Fault in Contract Law”, Duquesne Law Review, Vol 52.
  43. J & Weiss. A; (2013), “Allocation of Fault in Contract Law”, International Review of Law and Economics, Vol 36.
  44. A. E; (2008), “Fault in Contract Law”, University of Chicago Law School& Economics, No 396.
  45. R. J & Chenglin. L; (2018), studies in American tort law, 6th edition, Carolina academic press, LLC.

Persian sources

1.Abasloo.B; 2015, Civil Liability with a Comparative Study; 2nd ed, Tehran, Mizan Publication, Vol 3. (In Persian)

2.Abasloo.B; 2015, civil liability resulting from driving accident, Mizan Publication. (In Persian)

3.Algharvi Alisfahani,M.H; 1998, Footnote the Book of Gain; Ale Saba, Dar-Almostafa to Revive the Heritage. (In Arabic)

4.Alnajafi aljavahery,M.H; 1983, Javaher Alkalam in the Description of the Laws of Islam; Mahmoud Ghouchani; 7th ed, Beyrout: Dare Ehiae Alterath Alarabi, Vol 37. (In Arabic)

5.Almousavi Albojnordi,h; 1998, Jurist rules;  Mohammad Hossein Derayati, Mahdi Mahrizi, Alhadi Publication, Vol 2. (In Arabic)

6.Alkhomeini, R; 1990, ‌Book of Sale; Qom: Ismailian institute, Vol 1. (In Arabic)

7.Altabatabaee, A; 2001, Riyad Al-massael in explaining the Rulings of Sharia with Evidence; The Islamic Publishing Institute of Teachers Community, Vol 12. (In Arabic)

8.Altohidi Altabrizi,M. A; 1996, Mesbah Alfeghahe, from the Research Report of the Grand Ayatollah Al-Hajj Al-Sayyid Abu al-Qasim al-Mousavi al-Khoei; Qom: Ansarian printing Institute for Printing and Publishing, Vol 2. (In Arabic)

9.Badini.H & Shabani kandsari.H & Radparvar.S; 2012, “strict liability; foundations and instances”, Journal of Comparative Law Studies, Vol 1. (In Persian)

10.Bahrami Ahmadi.H; 2015, Civil liability; Tehran: Mizan Publication. (In Persian)

11.Bahrami Pour Naghani.H, Asadi Kouh Abad.H; 2016, “Examining the Common Principles of Contractual Liability and Forced Guarantee in Iranian Law”, Law Studies Quarterly, No 2. (In Persian)

12.Emami.S.H; 2015, Civil Law; 36th ed, Tehran: Islamic Publication, Vol 1. (In Persian)

Ghasem Zadeh.S.M; 2008, Fundamentals of Civil Liability, 5th ed, Tehran: Mizan Publication. (In Persian)

13.Ghasem zadeh. S.M; 2016, Obligations and Civil Liability without Contract, 10th ed, Tehran: Mizan publication. (In Persian)

14.Haji Azizi.B & Gholami.N; 2013, “Comparative Study of Assumption of Causation in Contractual Liability”, Mofid Publication, No 100. (In Persian)

15.Hashemi.S. A; 2008, “The Difference Between Fault in Contractual Liability and Non-Contractual Liability Comparative Study in Imami Jurisprudence, Iranian and French Law”, Journal of Islamic Law, No 27. (In Persian)

16.Hayati.A. A; 2013, Civil Liability; Tehran: Mizan Publication. (In Persian)

17.Hosini Maraghi.A.F; 2013, Translation and Description of Al-Anavin; Abbas Zeraat; Tehran: Jungle Publication, Vol 2. (In Persian)

18.Jordan.P; 2015, Principles of Civil Liability; Majid Adib, 4th ed, Tehran, Mizan Publication. (In Persian)

19.Katouzian.N; 2015, General Rules of Contract, 9th ed, Vol 4, Tehran: LTD Publication. (In Persian)

20.Katouzian.N, 2018, Product Liability; Ganje Danesh Publication. (In Persian)

21.Mohaghegh Damad.S.M; 2018, The Rules of Jurisprudence Civil Section; Tehran: Humanities Center Publication. (In Persian)

22.Maghsoudi.R & Daroudi.m; 2014, “The Superiority of Fault Approach Over Absolute Liability in the US Contract Law”, Journal of Legal Thoughts, No 1. )In Persian)

23.Makarem Shirazi,N; 1991, Jurisprudence Rules; Madrese Al-Emam Ali Ebne Abi Taleb, Vol 1. (In Arabic)

24.Mousa, H.Y & Saeedi,A.F; 1989, Al-Afsah fi feighhe Al-Loghaa; Qom: Maktabe Al-Elamal Al-Islami, vol 2. (In Arabic)

25.Nasiry.M; 2008, “The Role of Fault in Contract Liability”, Journal of justice, No 71. (In Persian)

26.Nazary.I; 2016, Non-Contractual Requirements; 2nd Ed., Tehran: Majd Publication. (In Persian)

27.Nematolahi.E; 2016, “The Originality of Coercive Guarantee and its Precedence over the Contractual Responsibility in Imami Jurisprudence”. Journal of Islamic Law, No 51. (In Persian)

28.Parsapour.M. B & Hosseini.S. A; 2020, “A Comparative Study of the Basis of Civil Liability in Iran’s Law with Special Consideration of Bailee’s Liability”, Comparative Study on Islamic & Western Laws, No 1.

29.Sohrabi Abad.S; 2013, “A comparative Study of Absolute Liability in Iranian and English Law”, Master’s thesis, Dr Bijan Haji Azizi, Private Law, Faculty of Literature and Human Sciences, Bu Ali Sina University. (In Persian)

30.Shahbaz Ghahfarokhi.S; 2014, “Contractual Liability and Ways of Compensation in the International Sale Convention by Comparative Study in Iranian Jurisprudence and Law”, Journal of Imami Jurisprudence Studies, No 3. (In Persian)

31.Shahidi.M; 2016, Effects of Contracts and Obligations; 7th edition, Tehran, Mizan Publication, Vol 3. (In Persian)

32.Tafreshi.M. E & Mortazavi.H; 2009, “Comparative Study of Commitment by Means and Result in Islamic Jurisprudence, French and Iranian Law”, Journal of Islamic Jurisprudence and Law Research, No 32. (In Persian)

33.Yazdanian. A; 2016, Civil Law, Law of Obligations, General Rules of Civil Liability with a Comparative Study of French Law; Tehran: Mizan Publication, Vol 1. (In Persian)

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار