نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• سید محمدهادی قبولی درافشان

دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد.

چکیده

طرح‌‌های لباس به‌‌عنوان یکی از اجزای مهم فرآیند تولید، بازاریابی و فروش آن محسوب می‌‌شوند که ممکن است به شکل لباس مربوط شوند یا نقش‌‌های روی آن را دربرگیرند. این طرح‌‌ها در صورت دربرداشتن شرایط مقرر در قوانین، از حقوق مالکیت ادبی و هنری برخوردار می‌‌شوند. در حقوق آمریکا، شرایط حمایت عبارتند از اصالت و تثبیت در یک حامل ملموس. در عین حال، در آمریکا، اعطای کپی‌‌رایت به طرح‌‌های لباس، حتی در فرض تحقق شرایط حمایت، با مانع مهم کاربردی بودن پوشاک مواجه است. در حقوق ایران، با عنایت به قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، طرح‌‌های لباس در صورت اصالت و تجسم خارجی حمایت خواهند شد. قانون ساماندهی مد و لباس، با در نظر گرفتن لزوم پایبندی به ارزش‌‌های اصیل جامعه و حفظ حجاب و عفت عمومی، شرط مبتنی بودن بر نمادهای ایرانی-اسلامی را برای حمایت‌‌پذیری طرح‌‌های لباس پیش‌‌بینی کرده است. نتایج حاصل از این مقاله، که به روش توصیفی-تحلیلی نگارش یافته، حاکی از این است که قانونگذار ایرانی، حفظ نظم عمومی و اخلاق حسنه را بر حمایت از حقوق پدیدآورندگان طرح‌‌های لباس ترجیح داده است که اقدامی شایسته محسوب می‌‌شود.

تازه های تحقیق

طرح‌‌های لباس بخش مهمی از صنعت رقابتی مد را تشکیل می‌‌دهند. از رهگذر ارایه طرح‌‌های مبتکارانه، امکان حضور و بقای در بازار وجود خواهد داشت. اما طراح مد لباس، زمانی انگیزه ابراز خلاقیت‌‌های خود را به دست می‌‌آورد که قانونگذار از وی حمایت‌‌های ضروری را به عمل آورد. یکی از راه‌‌های مؤثر حمایت از طراحان لباس، اعطای حقوق مالکیت ادبی و هنری به طرح‌‌های خلاقانه آنها است. مانند هر اثر دیگری، حمایت از طرح‌‌های پوشاک، متوقف بر وجود شرایط حمایت است که قانونگذاران نظام‌‌های حقوقی مورد مطالعه یعنی آمریکا و ایران در قوانین خود گنجانده‌‌اند. در حقوق آمریکا، طرح اصیلی که در یک حامل فیزیکی تثبیت شده باشد شرایط اساسی حمایت به موجب کپی‌‌رایت را دارد؛ ولی طرح‌‌های لباس، در نتیجه اجرای نظریه اشیای کاربردی، با مشکل عدم حمایت مناسب مواجه هستند. در حقوق ایران، آثار، از جمله طرح‌‌های لباس، به محض خروج از ذهن پدیدآورنده و بدون نیاز به تثبیت در یک حامل ملموس، حمایت‌‌پذیر هستند. با وجود این، ضرورت تقید به فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی، از حمایت بی‌‌قید و شرط طرح‌‌های لباس جلوگیری می‌‌کند و در نتیجه، طرح‌‌هایی حمایت‌‌پذیرند که مخالف احکام اسلام و اخلاق حسنه و نظم عمومی، شامل لزوم رعایت حجاب، نباشند. در اقدامی مناسب، قانون ساماندهی مد و لباس، مبتنی بودن طرح‌‌های لباس را بر نمادهای ایرانی- اسلامی، به عنوان شرط برخورداری از حمایت‌‌های مقرر در قوانین مالکیت فکری اعلام کرده است. این شرط، که با توجه به معیارهای دستورالعمل اجرایی صدور شناسه شیما، بیان دیگری از ضرورت مطابقت طرح‌‌های لباس با ارزش‌‌های حاکم بر جامعه ایرانی است، گام مهمی در راستای حفظ عفت عمومی و اخلاق حسنه و در نتیجه، پیشگیری از رواج طرح‌‌های مروج فرهنگ نامطلوب بیگانه به شمار می‌‌رود.

کلیدواژه‌ها

• طرح لباس
• اخلاق حسنه
• حق مؤلف
• نظم عمومی
• فرهنگ ایرانی- اسلامی

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

Legal Protectability of Clothes Design in Literary and Artistic Law of Iran and America

نویسنده [English]

• Sayyed Mohammad Hadi Ghabooli Dorafshan

Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

Clothes designing is highly considered as one of the most crucial components of the clotheproduction, marketing and sales process which might be relevant to the shape or its patterns. If these designs meet the conditions stipulated in the laws, they will enjoy literary and artistic property rights. While in American law, the conditions of protecting legally refer to originality and fixation in a tangible medium. Simultaneously, in America, granting copyright to clothes designs, even assuming that the conditions of protection being fulfilled, encounters the important obstacle as its applicability. In Iran 's law, according to the Law on the Protection of Authors' and Composers' Artists' Rights, clothes design might be protected if they are original and expressed. Referring the Law on Regulating Fashion and Clothes, taking into account the necessity of adhering to the original values of the society and maintaining veil and Public Chastity, has foreseen the condition of adapting Iranian-Islamic symbols for the copyrightability of clothes designs. The results of this article, has been vividly depicted with a descriptive-analytical method, the Iranian legislator has preferred maintaining public order and good morals over protecting the rights of creators of clothes designs, considered a worthy action.

کلیدواژه‌ها [English]

• clothes design
• good morales
• author's right
• public order
• Iranian-Islamic culture