لزوم اخطار قبلی در مرحله اجرای قرارداد؛ مطالعه تطبیقی در اسناد فراملی با نگاهی به حقوق ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم: قم: ایران.

2 استاد گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم،، قم: ایران.

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

اجرا یا نقض قرارداد، دو روی سکه فرجام عقد در مرحله ایفای تعهدات ناشی از آن است. در این مرحله و با فرارسیدن موعد اجرا، یکی از مسائل مهم این است که آیا جهت تعیین تکلیف سرنوشت قرارداد (اجرای تعهد یا استفاده از ضمانت اجراها و معافیت‌ها) «اخطار قبلی» از سوی طرفین لازم است؟ این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی، در راستای بررسی موضوع به‌صورت تطبیقی در برخی اسناد فراملی و حقوق ایران بحث و استقراء می‌کند. فرضیه اساسی پژوهش حاضر این است که در خصوص لزوم اخطار قبلی اصولاً باید میان مرحله «قبل از اجرای تعهد» و «پس از نقض تعهد» قائل به تفکیک شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که «قبل از اجرای تعهد» هم در اسناد فراملی مورد مطالعه و هم در نظام حقوقی ایران، اصل بر عدم لزوم اخطار قبلی جهت مطالبه تعهد است؛ درحالی‌که در وهله «پس از نقض تعهد»، برخلاف حقوق ایران، در اسناد فراملی قاعده لزوم اخطار قبلی (نوتیس)‌ جهت توسل به ضمانت اجراها یا معافیت‌ها به‌عنوان یک اماره قانونی نسبی و تخلف‌پذیر جریان دارد؛ امری که در تسهیل بار اثبات دعوی به نفع اخطار دهنده و کاهش طرح دعاوی غیرمستند مؤثر است. درعین‌حال، پذیرش قاعده مزبور با هیچ‌یک از قواعد حاکم بر نظام حقوقی ایران مباینت نداشته و می‌تواند در کنار سایر قواعد به‌کار رود.

تازه های تحقیق

نتایج حاصل از این پژوهش را می‌توان بدین شرح دانست:

«نوتیس» یا «اخطار قبلی» به‌عنوان سازوکاری خاص جهت رفع ابهام طرفین قرارداد ساکت و به‌مثابه یکی از تمهیدات غیرقضایی، روزآمد و کارآمد پیش‌بینی شده در اسناد فراملی و در فقه و حقوق ایران نیز نمونه‌هایی مشابه دارد؛ البته مصادیق خارجی اخطار قبلی در حقوق ایران (همچون مطالبه اجرای تعهد و مطالبه رد مال امانی) بسیار محدودتر از مصادیق خارجی اخطار قبلی در اسناد فراملی است، لذا نوتیس اعم از مطالبه بوده و مطالبه یکی از مصادیق اخطار قبلی است.

در خصوص لزوم یا عدم لزوم اخطار قبلی اصولاً باید میان برهه قبل از اجرای تعهد و پس از نقض تعهد قائل به تفکیک شد. «قبل از اجرای تعهد» هم در اسناد فراملی مورد مطالعه و هم در نظام حقوقی ایران، با عنایت به اصل فوریت عرفی اجرای تعهد در صورت عدم تعیین موعد، جز در موارد قانونی یا مشروط، اصل بر عدم لزوم اخطار قبلی جهت مطالبه تعهد است.

در اسناد فراملی پس از بروز هر یک از مصادیق نقض تعهد، برخلاف حقوق ایران، قاعده لزوم اخطار قبلی جهت توسل به ضمانت اجراها یا معافیت‌ها به‌عنوان یک اماره قانونی نسبی یا فرض قانونی قابل رد در نظر گرفته ‌شده که برخلاف اماره مطلق، اثبات خلاف آن شدنی است؛ یعنی توسل به ضمانت اجرا توسط متعهدله و یا استناد به معافیت توسط متعهد، منوط به ارسال اخطار قبلی به طرف مقابل است، در غیر این‌ صورت فرض می‌شود که متعهدله از نقض قرارداد خسارتی ندیده یا متعهد با مانع مؤثر بر ایفای تعهد برنخورده و لذا جز در مواردی که خلاف آن اثبات شود، حق استناد به آن مزیت از دست می‌رود، امری که در تسهیل بار اثبات دعوی به نفع اخطار دهنده و کاهش طرح دعاوی غیرمستند مؤثر است؛ لذا به نظر می‌رسد قانون‌گذار آینده در نیل به نظام حقوقی کارآمد و شفاف در حقوق ایران نیز بتواند این قاعده را که محصول ظرافت‌های کاربردی اسناد فراملی است، با استفاده از ظرفیت‌های موجود و بر پایه مواردی چاپون عدم ردع و منع شارع، بنای عقلا، تمایل و رویکرد نوین رویه قضایی، لزوم رعایت حسن‌نیت توسط صاحب حق و حفظ نظم عمومی جامعه پذیرفته و در کنار سایر قواعد به‌کار گیرد.

 

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Necessity of Notice in the Stage of Performance of the Contract; A Comparative Study in the Transnational Documents with a glimpse to Iranian Law

نویسندگان [English]

  • rezahosin gandomkar 1
  • Ebrahim Abdipour Fard 2
  • Mohammad Hossein Lesani 3
1 Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom. Qom. Iran.
2 Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom. Qom. Iran.
3 PhD Student in Private Law, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom. Qom. Iran Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom,
چکیده [English]

Performance or breach of a contract are two sides of the same coin at the stage of fulfilling the obligations arising from it. At this point, and upon the arrival of the performance date, one key question arises: Is prior notice by the parties necessary to determine the fate of the contract — i.e., performance, resorting to remedies, or invoking exemptions? This article employs a descriptive-analytical approach to examine the issue comparatively, focusing on selected transnational instruments and Iranian (Islamic) law. The central hypothesis of this research is that, in principle, a distinction must be made between the pre-performance stage and the post-breach stage with respect to the necessity of notice. The findings indicate that prior to performance, both in the transnational instruments under study and in Iranian law, the general rule is that there is no requirement to give notice in order to demand performance. However, after breach, transnational instruments — unlike Iranian law — generally presume the necessity of prior notice in order to invoke remedies or exemptions, considering it a rebuttable legal presumption. This rule helps ease the burden of proof for the notifying party and reduces the filing of unfounded claims. At the same time, adopting such a rule does not conflict with any principles governing the Iranian legal system and can be applied alongside other relevant rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Performance of Contract
  • Prior Notice
  • Special Mechanism
  • Iranian Legal System Capacities
  • Transnational Instruments
  • Necessity of Notice
ارسطا، محمدجواد (1381). بازفروش کالا، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی (طلوع)، جلد 3-4.
اصغری آقمشهدی، فخرالدین و زارعی، رضا (1389 ش). «حق بازفروش کالا (مطالعه تطبیقی)»، پژوهشنامه بازرگانی، 183.
امینی، عیسی (1400 ش). حقوق قراردادها، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
افتخاری، جواد (1395 ش). کلیات عقود و حقوق تعهدات، تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
امامی، اسدالله (1398 ش). کلیات حقوق تعهدات، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
امامی، سیدحسن (1375 ش). حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه، جلد 1.
آذرپور، حمید و حجتی اشرفی، غلامرضا (1402 ش). مجموعه محشای بخشنامه‌های ثبتی، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ سی‌ویک.
بحرانی، یوسف بن احمد (1363 ش). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، قم: مؤسسه نشر اسلامی، جلد 21.
بروجردی عبده، محمد (1380 ش). حقوق مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش؛ چاپ اول.
بهرامی احمدی، حمید (1394 ش). کلیات عقود و قراردادها، تهران: میزان، چاپ سوم.
پارساپور، محمدباقر و ذاکری‌نیا، حانیه (1394 ش). «اقسام، احکام و آثار معاذیر عدم اجرای قرارداد (مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران، رومی ژرمنی، کامن‌لا و برخی اسناد بین‌المللی)»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره ۱۹، پیاپی ۲.
جبعی عاملی، زین‌الدین (1403 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، جلد 3 -4.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388 ش). دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت (حقوق تعهدات عقود و ایقاعات)، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1396 ش). حقوق تعهدات، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ چهارم.
حائری (شاه باغ)، سید علی (1399 ش). شرح قانون مدنی، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ پنجم.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: داراحیاءالتراث العربی، جلد 19.
حسینی، سیده ام‌البنین (1402 ش). فرض قانونی ثروت غیرقابل توضیح؛ مطالعه تطبیقی نظام حقوقی انگلیس و ایران، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۱۰، پیاپی ۱.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1429 ق). العناوین، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ سوم، جلد 2.
حلی، جعفربن‌حسن (1380 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، نجف، مطبعه الآداب، جلد 4.
حییم، سلیمان (1387ش). فرهنگ کوچک حییم: انگیسی- فارسی جدید، تهران: انتشارات پیام عدالت، چاپ دوم.
داراب‌پور، محراب (1400ش). حقوق قراردادها، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ سوم.
شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم (1391ش). اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران، تبریز: انتشارات فروزش، چاپ دوم.
شعاریان، ابراهیم و رحیمی، فرشاد (1400ش). حقوق بیع بین‌المللی (شرح کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا در پرتو دکترین و رویه قضایی: مطالعه تطبیقی با اسناد بین‌المللی و حقوق ایران)، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، چاپ سوم.
شمس، عبدالله (1402ش). ادله اثبات دعوی (حقوق ماهوی و شکلی)، تهران: دراک، چاپ سی‌وپنجم.
شهیدی، مهدی (1391ش). آثار قراردادها و تعهدات، تهران: انتشارات مجد، چاپ پنجم.
شهیدی، مهدی (1393ش). سقوط تعهدات، تهران: انتشارات مجد، چاپ هشتم.
شیروی، عبدالحسین (1402ش). حقوق قراردادها، تهران: انتشارات سمت، چاپ ششم.
صفایی، سید حسین (1393ش). قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان، چاپ اول.
صفایی، سید حسین (1395ش). حقوق مدنی و تطبیقی، تهران: نشر میزان، چاپ چهارم.
صفایی، سید حسین؛ کاظمی، محمود؛ عادل، مرتضی و میرزانژاد، اکبر (1395ش). حقوق بیع بین‌المللی، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران: چاپ ششم.
عبدی‌پور، ابراهیم و پرتو، حمیدرضا (1391 ش). «بحثی در عدم مطابقت حقوقی کالا و ضمانت اجراهای آن»، فصلنامه حقوق، دوره ۴۲، پیاپی ۲، 215-199.
عدل، سید مصطفی (۱۴۰۰ش). حقوق مدنی، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ چهارم.
قاسم‌زاده، سید مرتضی (1391 ش). مختصر قراردادها و تعهدات، تهران: نشر دادگستر، چاپ نهم.
کاتوزیان، ناصر (1394 ش). قواعد عمومی قراردادها (اجرای قرارداد)، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم، جلد 4.
کریمی، عباس و شریعتی نجف‌آبادی، الهام (1397 ش). «باز فروش کالا در کنوانسیون بیع بین‌المللی و امکان توجیه آن بر اساس تقاص در فقه و حقوق ایران»، دوفصلنامه فقه و حقوق خصوصی، دوره ۱، پیاپی ۱، 74-53.
گندم‌کار، رضاحسین (1398 ش). «بررسی تطبیقی مطالبه اجرای تعهد در حقوق ایران (اسلام)، فرانسه، انگلیس»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۶، پیاپی ۲، 182-155.
لسانی، محمدحسین (1395 ش). بررسی حقوقی پرداخت‌های بانکی، تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
محسنی، حسن (1390ش). «بازفروش مبیع در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا (1980) و بررسی امکان آن در حقوق ایران»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره ۱۵، پیاپی ۱، 164-147.
مؤسسه بین‌المللی یکنواخت کردن حقوق خصوصی (1395ش). اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، مترجم: اخلاقی، بهروز؛ امام، فرهاد، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، چاپ پنجم.
میرشکاری، عباس (1400 ش). رساله عملی در حقوق قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم، جلد 1.
هجده نفر از دانشمندان حقوق دانشگاه‌های معتبر جهان (1395 ش). تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی، مترجم: مهراب داراب‌پور، تهران: گنج دانش، چاپ سوم.
یزدانیان، علیرضا (1398 ش). «مفهوم و آثار مطالبه (Mise en demeure) در تعهدات: مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه»، مطالعات حقوقی، دوره 11، پیاپی ۳.
 
References
Chengwei, L. (2007). Remedies for Non-performance- Perspectives from CISG, UNIDROIT Principles and PECL. Juris Publishing.
Felemegas, J. (Ed). (2007). An international approach to the interpretation of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (1980) as uniform sales law. Cambridge University Press.
Garner, B. A. (2011). Black's law dictionary. West Publishing Co.
Gifis, Steven. H. (2010). Law dictionary (Sixth Edition), NY: Barron's.
Graf, J. B. (1987). Commentary on the international sales law. Giuffrè, Milan.
Heo, Kwang-Uk. (2022). A Study on notice of intention to avoid the contract under CISG. Journal of Korea Trade, 17-38.
Huber, P, & Mullis, A. (2009). The CISG: A new textbook for students and practitioners. Sellier de Gruyter.
Jacobs, C. M. (2002). Notice of avoidance under the CISG: a practical examination of substance and form considerations, the validity of implicit notice, and the question of revocability. U. Pitt. L. Rev, 64, 407.
Lando, O, & Beale, H. (2000). Principles of European contract law: Parts I&II. Kluwer Law International.
Martin, E. A, & Law, J. (Eds). (2009). Oxford dictionary of law. Oxford University Press.
Mazzotta, F. G. (2004). Preservation of the Goods: Comparison of Articles 85-88 CISG and Counterpart Provisions of the Principles of European Contract Law. NJCL, 1.
Neumann, T. (2012). The duty to cooperate in international sales: the scope and role of article 80 CISG, (Vol. 11), Walter de Gruyter.
Rowan, S. (2017). The new French law of contract. International & Comparative law quarterly, 66(4), 805-831.
Schlechtriem, P. (1998). Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods, translated by G. Thomas, Oxford University Press.
Schwenzer, I. & Fountoulakis, C. (2007). International sales law. Routledge Cavendish.
Tallon, D. (1987). Bianca-Bonell Commentary on the International Sales Law. Giuffrè: Milan.
CAPTCHA Image