نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• هادی رستمی

عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

دادرسی منصفانه در سطح کلان، رابطة تنگاتنگی با ساختار نظام عدالت کیفری و شیوة عمل و اقدام نهادهای وابسته به آن دارد. تفکیک‌گرایی و تعریف دقیق وظایف و اختیارات مقامات تعقیب، تحقیق و دادرسی در مراحلِ گوناگونِ فرآیند کیفری و مرزبندی دقیق میان آن‌ها می‌تواند به برقراری یک نظام دادرسی منصفانه مدد رساند. تجمیع منصب‌های قضایی به‌گونه‌ای که یک قاضی همزمان نقش‌های گوناگونی را ایفا کند و در سطحی گسترده اقدام به بازپرسی‌های متعدد از متهم نماید و متعاقباً در مورد اتهام رسیدگی و اتخاذ تصمیم کند، مغایر با اصل بی‌طرفی است که در اسناد بین‌المللی مانند کنوانسیون اروپایی حقوق بشر (1950)، میثاق حقوق مدنی و سیاسی (1966) و سند اصول بنگلور در مورد رفتار قضایی (2002) و نیز رویة دیوان اروپایی حقوق بشر بر رعایت آن تأکید شده است. از این‌رو، وجود دادگاه‌های اختصاری که چندین وظیفه (تعقیب، تحقیق و سپس، رسیدگی و صدور حکم) را برای یک قاضی تعریف می‌کنند، چالش‌برانگیرند. انتصابی بودن مقام تعقیب (دادستان) در ایران، برخورداری از اختیارات بی‌حدوحصر، پاسخگو نبودن در برابر نهادهای انتخابی که خطر خودکامگی و تعرض به آزادی‌ها را دامن می‌زند، داشتن اختیار تحقیق به‌موازت تعقیب کیفری، عدم حضور در جلسات دادگاه که در عمل سبب می‌شود که قاضی ناگزیر در قامت دادستان ظاهر شود و اصل ترافعی بودن را تضعیف کند، بخشی از چالش‌های دادرسی منصفانه است. راهکار عبور از این مشکل، کاستن از اختیارات و پاسخگو کردن دادستان از طریق نهادهای نظارتی است نظیر آن چیزی که در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی با عنوان «شعبة مقدماتی» پیش‌بینی شده است.

کلیدواژه‌ها

• دادستان
• مقام تعقیب
• دادرسی منصفانه
• بی‌طرفی
• تفکیک‌گرایی

موضوعات

• حقوقی (تطبیقی حقوق اسلام و غرب)

عنوان مقاله [English]

Fair Criminal Proceedings in the Light of the Role of the Prosecutor (With an attitude to International Documents and Western law)

نویسنده [English]

• hadi rostami

Associate Professor, Department of Law, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran

چکیده [English]

A fair trial has a close relationship with the structure of the criminal justice system and the manner of action of its affiliated institutions. Segregation and defining the duties of prosecution, investigation and trial authorities in the criminal process and the precise demarcation between them can help to establish a fair trial system. It is a violation of fair proceedings for a judge to play various roles at the same time and to interrogate the accused on a wide scale, and subsequently to decide on the accusation. Such a structure violates the principle of impartiality, which is emphasized by international documents such as the European Convention on Human Rights (1950) and the Bangalore Principles of Judicial Conduct (2002) as well as the practice of the European Court of Human Rights. The challenges of a fair trial in this regard include the fact that the prosecutor is appointed, has unlimited powers, is not accountable to elected institutions, which entails the risk of autocracy, having the authority to investigate and prosecute, lack of enforcement guarantee for not participating in criminal trials, despite the legal requirement that causes the judge to appear as a prosecutor and ignore the adversary principle in criminal proceedings. The solution to overcome this problem is to reduce the authority of the prosecutor and make him responsible through supervisory institutions such as what is foreseen in the statute of the International Criminal Court with the name "Preliminary Branch". Key words: prosecutor, prosecuting authority, fair trial, impartiality, separatism.

کلیدواژه‌ها [English]

• prosecutor
• prosecuting authority
• fair trial
• impartiality
• separatism