از تملیک تا تعهد: تأملی بر تأثیر حقوق فرانسه در تحلیل ماهیت اجاره در حقوق ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق خصوصی گروه حقوق دانشگاه اصفهان

چکیده

به رغم اینکه قانون مدنی ایران به تبع دیدگاه مشهور فقها اثر اجاره را تملیک دانسته است؛ اما برخی حقوقدانان متأثر از حقوق فرانسه، قائل به عهدی بودن اجاره به طور کلی، یا در فرضی که موضوع آن عین کلی باشد، هستند. این دیدگاه‌ها که مبتنی بر اندیشه‌ی فرانسوی انحصار مالکیت در قالب یک حق عینی است، با مبانی حقوق ما که تعلق مالکیت به اموال کلی و اعتباری را مجاز می‌شمارد، ناسازگار است. هر چند بعضی تلاش نموده‌ا‌ند تا از جایگزینی «تملیک منافع» با «تسلیط بر انتفاع» در تعریف اجاره از سوی عده‌ای از فقها، تشابه این تعبیر فقهی با دیدگاه عهدی‌انگار فرانسوی را استفاده نمایند. لیکن با توجه به تفاوت اساسی معنای تسلیط در تعریف فرانسوی و فقهی که در یکی مقصود، تسلیط فیزیکی و در دیگری، تسلیط اعتباری است، سخن از قرابت این دو دیدگاه مخالف تحقیق است. وانگهی در تحلیل فرانسوی، مستأجر هیچ رابطه حقوقی با عین مستأجره ندارد و تنها طلبکار موجر است؛ نتیجه‌ای که هیچ ذوق حقوقی یا فقهی آن را نمی‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From Transfer of Ownership to Obligation: The Influence of French Law on the Analysis of the Lease Contracts in the Iranian Law

نویسنده [English]

  • mohamadmahdi Alshref
چکیده [English]

In spite of the fact that the Iranian Civil Code, influenced by the common view shared among jurists, considers the effect of lease contracts as the ownership of profits, some legal experts, influenced by the French Law, believe that the lease of a contract is totally or partially a promissory one. This view relies on the French thought that ownership is a real right, but this basis is incompatible with principles of the Iranian Civil Code that does not admit the object of ownership to be merely a concrete one. In defining lease, some jurists have used the phrase "dominion over profiteering" instead of "transfer of ownership of profits." Also some lawyers, influenced by this alteration, have concluded that these jurists have agreed with the French approach which considers lease as a promissory contract. According to the fundamental difference between the meaning of "dominion over the object of lease" in the French Law and the jurisprudential definitions, it is wrong to consider the two approaches to be the same. The term dominion over profiteering in French Law means physical giving whereas in Islamic jurisprudence this means a legal transfer. Moreover in the French Law analysis the lessee has no legal relationship with the object of lease and is merely a creditor of his or her landlord. This result is unacceptable in the Civil Law of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lease
  • transfer of property
  • promissory contract
  • obligation usufruct
  • dominio

مراجع

  1. اصفهانی [کمپانی]، محمد حسین،1418ق، حاشیه کتاب المکاسب، قم، انوار الهدی، چ1، ج 18 و 5 و 2.
  2. ـــــــــــــــ ،1409ق، بحوث فی الفقه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ2.
  3. الشریف، محمد مهدی، 1390ش، کیفیت و آثار تسلیم منفعت، مجله حقوق تطبیقی دانشگاه تهران،ش2.
  4. ـــــــــــــــ ، 1392ش، منطق حقوق: پژوهشی در منطق حاکم بر تفسیر و استدلال حقوقی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ2.
  5. امامی، سید حسن، 1375ش، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چ6، ج2و1.
  6. ایروانی، میرزا علی، 1406ق، حاشیه المکاسب، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
  7. بروجردی عبده، محمد،1380ش، حقوق مدنی، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد.
  8. بهجت، محمد تقى، 1423ق، وسیله النجاه، قم، انتشارات شفق، چ2.
  9. ترحینی عاملى، سید محمد حسین،1427ق، الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، قم، دار الفقه للطباع و النشر، چ4،ج4.
  10. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1357ش، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران، نشر راستاد، چ1.
  11. ـــــــــــــــ ، 1381ش، تئوری موازنه، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
  12. ـــــــــــــــ ، 1386 ش(الف)، الفارق، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
  13. ـــــــــــــــ ، 1386ش(ب)، ضمان عقدی در حقوق مدنی ایران، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
  14. ـــــــــــــــ ، 1393ش، قوه قدسیه، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1.
  15. ـــــــــــــــ ، 1354ش، حقوق تعهدات، تهران، انتشارات مدرسه عالی امور قضائی و اداری، چ1.
  16. حلی [محقق]، نجم الدین جعفر بن حسن،1408ق، شرائع الاسلام، موسسه اسماعیلیان، ج2.
  17. خمینی [امام]، سید روح الله، 1421 ق، کتاب البیع، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ1،ج1.
  18. خویى، سید ابو القاسم، 1412ق، مصباح الفقاهه، بیروت،دار الهادی، چ1، ج2 و3.
  19. سنهوری، عبد الرزاق، بی‌تا، مصادر الحق فی فقه الاسلامی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  20. ـــــــــــــــ ، 2009م، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه، چ4، ج1.
  21. سیستانی، سید علی، بی‌تا، منهاج الصالحین، قم، انتشارت دفتر معظم له، ج2.
  22. شهیدی، مهدی،1377ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان.
  23. ـــــــــــــــ ،1382ش، حقوق مدنی 6، تهران، مجتمع علمی فرهنگی مجد.
  24. صفائی، سید حسین، 1382ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران،نشر میزان.
  25. طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم، 1410 ق، حاشیه المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چ1، ج5 و1.
  26. ـــــــــــــــ ، 1419 ق، العروه الوثقی [ المحشی]، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ1، ج5.
  27. عدل [منصور السلطنه]، مصطفی، 1378ش، حقوق مدنی، انتشارات طه.
  28. کاتوزیان، ناصر،1374ش(الف)، عقود معین :عقود تملیکی- عقود معوض، تهران، شرکت انتشار، چ6.
  29. ـــــــــــــــ ، 1374ش(ب)، نظریه عمومی تعهدات، تهران، نشر یلدا، چ1.
  30. ـــــــــــــــ ، 1385ش، حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران، میزان، چ11.
  31. محقق داماد، سید مصطفی،1388ش، ماهیت حقوقی اجاره: تملیکی یا عهدی؟، مجله پژوهش حقوقی دانشگاه قم،ش2.
  32. مراغی، سید میر عبد الفتاح،1417ق، العناوین الفقهیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، ج2.
  33. موسوی بجنوردی، سید حسن، 1419 ق، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، چ 1، ج3.
  34. مومن قمی، شیخ محمد،1415ق، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم، موسسه النشر الاسلامی.
  35. میلانی، سید محمد هادی، 1429ق، کتاب البیع، تقریر و شرح سید علی میلانی، قم، مرکز الحقائق الاسلامیه، ج1.
  36. نجفى، محمد حسن، بی‌تا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ7، ج27.
  37. هاشمی شاهرودی، سید محمود، 1429 ق، کتاب الاجاره، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، چ1، ج1.
  38. همدانی،آقا رضا،1416ق، مصباح الفقیه، قم، موسسه الجعفریه لاحیاء التراث، چ1، ج14.
    1. Bénabent, Alain, (2006), Droit Civil, Les contrats Spéciaux Civil, Paris, Montchrestien, 7th Ed.
    2. De La Morandiere, Julio, (1964), Précis De Droit civil, Paris, Dalloz, 3rd Ed.
    3. Dutilleul, François Collart, (1998), Contrats Civil Et Commerciaux, Paris, Dalloz, 4th Ed.
    4. Ghestin, Jacques & Goubeaux, Gilles, (1994), Traité de droit civil, Introduction Générale, Paris, L.G.D.J, 4th Ed.
    5. Huet, Jérôme, (2001), Traite de Droit Civil, Les Principaux contrats Spéciaux, Paris, L.G.D.J, 2nd Ed.
    6. Terre, François-Simler & Philipe-Lequette, Yves, (1996), Droit Civil, Les Obligation, Paris, Dalloz, 6th Ed.
    7. Weill, Alex, (1970), Droit Civil, Les Biens, Paris, Dalloz, 2nd Ed.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار