امکان سنجی اجرای نظریه حکمرانی خوب درجوامع اسلامی با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم و قرآن دانشگاه قم

2 استادیار گروه حقوق بین الملل دانشگاه قم

3 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم

چکیده

آموزه‌ی حکمرانی خوب در دهه‌های اخیر و متعاقب عدم موفقیت نظریات ناظر بر دولت، از سوی نهادهای بین‌المللی نظیر کمیسیون حقوق بشر و بانک جهانی مطرح گردید. این آموزه بر توانمند سازی دولت تأکید داشته و تحقق امر مذکور را منوط به اصلاح روش حکومت‌داری می‌داند. طرح این دیدگاه در مجامع غربی سبب شده عده‌ای امکان اجرایی شدن آن را در جوامع اسلامی با دیده‌ی تردید بنگرند. به دنبال بررسی این امر، صاحب‌نظران آرای گوناگون و بعضاً متعارضی مطرح نموده‌اند که در این نوشتار تحت عنوان دیدگاه مخالفان و موافقان از آنها سخن به میان آمده است. نویسندگان ضمن تبیین این نظریات و بررسی ادله‌ی آنها، هیچ‌یک از دو دیدگاه موافقانِ مطلق و مخالفان را نپذیرفته و بر این اعتقادند آموزه‌ی حکمرانی خوب و اصول مطرح شده در آن به مثابه‌ی یک تجربه‌ی بشری قابل بررسی می‌باشد. در این راستا با لحاظ مبانی اسلامی در خصوص حکومت و حکمرانی مانند اصل حاکمیت قوانین اسلامی و سایر اصول ناظر بر مقوله‌ی حکمرانی که از قرآن و سنت اتخاذ شده‌اند، آموزه‌ی مورد بحث به صورت مشروط و با رعایت مبانی مزبور قابلیت اجرایی خواهد داشت.

تازه های تحقیق

در یک تحلیل کلی می‌توان چنین برداشت نمود که ماهیت حکمرانی خوب و اصول مندرج در آن در جوامع اسلامی متفاوت از جوامع غربی است؛ اما با توجه به هنجاری بودن این آموزه می‌توان اصول آن را با مبانی فلسفی و ارزشی و نیز ساختار فرهنگی – سیاسی جوامع گوناگون تطبیق داد. از این رو در جوامع اسلامی و از جمله جمهوری اسلامی ایران که بر مشروعیت الهی حکومت تاکید شده است، پذیرش اصول نظریه‌ی حکمرانی خوب به عنوان یک تجربه‌ی بشری با رعایت ضوابط و قواعد اساسی مانند حاکمیت قوانین الهی و ضرورت رهبری اسلامی و متناسب با شرایط فرهنگی و اعتقادی در نظام اسلامی با محذوری مواجه نیست، ضمن این که مقایسه‌ی مفاد اصول حکمرانی خوب با اصول اسلامی حکمرانی و تبیین اصول مستقل ناظر بر حکمرانیِ بر گرفته از معارف قرآنی باید مورد توجه قرار گیرد. بنا بر این، نگاه کاربردی صرف به اصول حکمرانی خوب بدون هیچ قید وشرطی و بدون لحاظ مبانی اسلامی، آن گونه که طرفداران مطلق این دیدگاه معتقدند، در جوامع اسلامی جایز و ممکن نمی‌باشد. چنان که دیدگاه مخالفان مطلق که باب هر گونه مقایسه و بحث را می‌بندد، نمی‌تواند مورد پذیرش واقع شود. با این همه، ترویج اصول نظریه‌ی حکمرانی خوب در جامعه اسلامی به دلیل سوء برداشت و تفسیرهای متفاوت توصیه نمی‌شوو و تببین و ترویج اصول مستقل حکمرانیِ مستخرج از قرآن و سنت مورد تاکید است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Feasibility of Implementing the Theory of Good Governance in Muslim Societies with an Emphasis on the Government of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • MH mofateh 1
  • GHolamali GHasami 2
چکیده [English]

Abstract
After the failure of theories concerning the notion of government, the theory of good governance was introduced by the international institutions like the United Nations Commission on Human Rights and The World Bank Group in the recent decades. This theory puts emphasis on the strength of the governments. According to this theory, the way to achieve this goal is to revise the concept of governance. Examining this theory in the West has caused some concerns about its implementation in the Islamic societies. In this article, varrying opinions about this issue have been discussed with the viewpoints of its advocates and the opponents. The authors of the present study do not admit the ideas of neither group. Conversely, they believe that the theory of good governance and the excellent principles introduced in it can be accountable as a human experience. In this way, following the Islamic foundations concerning governance, like the principle of Islamic governance and some other rules concerning it, which are taken from the Holy Quran and the Islamic traditions, the theory of good governance can conditionally be applicable if it can observe the foundations of the Islamic governance.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words:governance
  • Good Governance
  • government
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. ابن طاووس، علی بن موسی، 1375ش، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، بوستان کتاب، چ2.
    2. ارسطا، محمدجواد، 1376ش، اهتمام به آرای عمومی و دید مردم در نگاه امام علی(علیه‌السلام)، حکومت اسلامی، ش 17.
    3. ایزدهی، سید سجاد، 1386ش، نظام سیاسی مطلوب در اندیشه‌ی سیاسی ملا احمد نراقی و محمد حسن نجفی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بی‌چا.
    4. بهروزی لک، غلامرضا، اخلاق سیاستمداری، 1392ش، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها، دفتر نشر معارف، چ1.
    5. جوادی آملی، عبدالله، بی‌تا، تفسیر موضوعی قرآن: جامعه در قرآن، بی‌چا، ج17.
    6. حسینی تاش، سید علی و واثق، قادر علی، 1393ش، حکمرانی شایسته بررسی و شاخصه‌های این دو از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام)، اسلام و پژوهش­های مدیریتی، سال سوم، ش12.
    7. حقیقت، صادق، 1381ش، توزیع قدرت در اندیشه سیاسی شیعه، تهران، نشر هستی، چ1.
    8. خالقی، علی و همکاران، 1386ش، نظام سیاسی در اندیشه سیاسی شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول.
    9. دباغ، سروش و نفری، ندا، 1388ش، تبیین مفهوم خوبی در حکمرانی خوب، مدیریت دولتی، ش3.
    10. زارعی، محمدحسین،1383ش، حکمرانی خوب، حاکمیت و حکومت در ایران، مجله تحقیقات حقوقی، ش 40.
    11. شاکری، حمید، 1393ش، مطالعه تطبیقی مؤلفه­های حکمرانی خوب در اندیشه غرب و نهج البلاغه، اولین کنگره ملی تفکر و پژوهش­های دینی، قابل دسترسی در پایگاه اینترنتی به نشانی: http://s5.picofile.com
    12. شریف زاده، فتاح و قلی­پور، رحمت‌الله، 1382ش، حکمرانی خوب و نقش دولت، مدیریت فرهنگ سازمانی، ش4.
    13. شهرام نیا، امیرمسعود، تأثیر جهانی شدن بر دموکراسی در ایران معاصر، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس 1383.
    14. طباطبایی، سید احمد، 1389ش، نظام پاسخگویی در حکمرانی خوب: مبانی ارزشی، چالش­ها، موانع و مشکلات احتمالی فراروی ایران، در: مجموعه مقالات همایش «حاکمیت و دولت شایسته در ایران 1404»، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری، چ1.
    15. طباطبایی، محمدحسین، 1417ق، المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ5، ج17.
    16. علوی تبار، علیرضا، 1389ش، حکمرانی شایسته و قواعد فقه، در: مجموعه مقالات همایش «حاکمیت و دولت شایسته در ایران 1404»، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری، چ1.
    17. قلی پور، رحمت الله، 1383ش، تحلیل و امکان سنجی الگوی حکمرانی خوب در ایران با تأکید بر نقش دولت، دانش مدیریت، ش67 .
    18. مته کاریر، آنه، 1386ش، حاکمیت، مترجم ابراهیم گلشن و علی آدوسی، تهران، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و بر نامه ریزی، بی‌چا.
    19. مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الانوار، بیروت، دار احیا ء التراث العربی، چ2.
    20. مصباح یزدی، محمدتقی، 1391ش، نظریه سیاسی اسلام، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ6، ج1.
    21. ــــــــــــــــــــ، و حسینی، سید ابراهیم حسینی، 1388ش، نقش مردم در حکومت اسلامی: آرای یا نه، مکاتبه و اندیشه، ش 33.
    22. معرفت، محمدهادی، 1377ش، ولایت فقیه، قم، مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی تمهید، چ1.
    23. مفید، محمد بن نعمان، 1413ق، مجموعه آثار مفید، المسایل الجاروریه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، بی‌چا.
    24. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، 1374ش، پیام قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب(علیه‌السلام)، چ1، ج10.
    25. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، 1918م، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ7، ج22.
    26. نوروزی، محمدجواد، 1378ش، فلسفه سیاست، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چ4، ج1.
    27. هداوند، مهدی، 1384ش، حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر، حقوق اساسی، ش4.
    28. ــــــــــــــــــــ، 1389ش، مشارکت جویی و شراکت گرایی در دولت شایسته، در: مجموعه مقالات «همایش حاکمیت و دولت شایسته در ایران 1404»، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری، چ1.

    29. Abrahamson, E. (2001), Managerial Fads and Fashions, Academy of Management keview, vol. 16 No.3.

    30. Al-Ahsan Abdullah and sephen B. Young, (2008), Guidance for Good Governance Explorations in Quranic, Scientific and Crosscultural Approaches, International Islamic University Malaysia and Caux Round table.

    31. Hams-Otto, (2002), Human Rights and Good Governance, Mrtinus Nijhoff Publishers, haque, Kluwer Law.

    32. Hood, C, (1995), Contemporaly public management a global paradigm Public policy and Administration, vol. 10 No. 2.

    33. Kickert, Walter, (1997), Public Governance in the Netherlands; an alternative to Anglo – American manageralism, Public administration, vol. 75.

    34. Kooiman, Jan, (2002), Governing as Governance, London: Sage Publication.

    35.Naqvi Imran Haider, et al. (2011), The Model of good governance in Islam African journal of Business Management Vol 5(27.( 36. Ngaive woods, (2000), The challenge of Good Governance for the IMF and the world Bank Themselves, world Development.

    37. Tomas G. weist, (2000), Governance, Good Governance and Global Governance: Conceptual and Actual Challenges, Third word Quarterly.

    38. UNDP, (1997), Governance for Sustainable Human Development UNDP Policy paper. Present at: www.undp.pog.org /publications/ Governance/ goodgoo.pdf.

    39. World Bank,(1994) Governance, the world Bank’s Experience, L Washington D.C., World Bank

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار