پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب

مجله علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

فرایند پذیرش مقالات

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

اطلاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

تحلیل تطبیقی ماهیت و سبب پیدایش اعمال و وقایع حقوقی در حقوق ایران فرانسه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی/دانشگاه اصفهان

چکیده

چکیده
اعمال و وقایع حقوقی منشأ روابط حقوقی و مسؤولیت بین اشخاص است. تحلیل ماهیت حقوقی و سبب پیدایش اعمال و وقایع حقوقی می‌تواند از خلط این مفاهیم و احکام و آثار آنها جلوگیری نماید. هدف از این مقاله شناسایی تطبیقی ماهیت و سبب پیدایش اعمال و وقایع حقوقی در حقوق ایران و فرانسه می‌باشد. در حقوق ایران، اعمال حقوقی ماهیتی اعتباری دارند و وقایع حقوقی، دارای ماهیتی حقیقی در معنای عام هستند. در حقوق فرانسه، اعمال حقوقی دارای ماهیت ذهنی و وقایع حقوقی دارای ماهیت عینی هستند. در حقوق ایران، سبب پیدایش اعمال حقوقی قصد انشاء است که یک فعل و انفعال نفسانی می‌باشد. حقوقدانان فرانسوی معتقدند اراده و رضایت ماهیتاً با هم متفاوتند و رضایت سبب پیدایش عمل حقوقی است که یک کیفیت نفسانی است. اراده در وقایع حقوقی ارادی، اراده‌ی ساده و مادی است.

تازه های تحقیق

- در حقوق ایران، اعمال حقوقی دارای ماهیت اعتباری هستند، و وجود مادی و محسوس ندارند و ایجاد آنها مستلزم ابزار مادی نیست. ظرف تحقق آنها عالم اعتبار است. اعمال حقوقی با جعل و انشاء محقق می‌شوند و نیازی به موضوع محقق در خارج ندارند. بنابراین اعمال حقوقی، موجودات اعتباری‌ای هستند که به اراده‌ی انشایی انسان بدون نیاز به ابزار مادی در عالم اعتبار خلق می‌شوند. در حقوق فرانسه، عمل حقوقی ابراز اراده به قصد آثار حقوقی است که رابطه‌ی صرفاً غایت‌شناسانه، اراده را به آثار حقوقی مرتبط می‌کند، که این رابطه جنبه‌ی تخیلی دارد. بنابراین عمل حقوقی دارای ماهیت ذهنی است. بر این اساس به نظر می‌رسد مفهوم امور اعتباری و عالم اعتبار آن گونه که در حقوق ایران مطرح است، در حقوق فرانسه مطرح نیست، و جعل و انشاء که از ویژگی‌های امور اعتباری است در حقوق این کشور وجود ندارد.

در حقوق ایران وقایع حقوقی، پدیده‌های حقیقی هستند که یا بدون اراده و یا با اراده‌ی همراه با ابزار مادی صورت می‌گیرد، و آثار مترتب بر آن ناشی از حکم قانون است، چه فاعل عمل در حین ارتکاب خواستار آن آثار باشد و یا نباشد. وقایع حقوقی در حقوق ایران، دارای ماهیت حقیقی اعم از تکوینی و انتزاعی می‌باشند که یا وجود مادی و محسوس دارند و ظرف تحقق آنها عالم خارج است، یا با کمک ابزار مادی به وجود می‌آیند و به عبارتی دیگر منشأ انتزاع آنها مادی است و ظرف تحقق آنها عالم ذهن است. واقعه حقوقی در حقوق فرانسه حادثه‌ای است که منشأ انسانی یا طبیعی دارد و قانون اثر حقوقی را بر آن مترتب می‌سازد و ماهیتی عینی دارند.

2- اراده در حقوق ایران و فرانسه، از مهم‌ترین شرایط تحقق و تکوین عمل حقوقی است. با وجود این در هر دو نظام حقوقی پذیرفته شده که واقعه حقوقی ممکن است ارادی یا غیر ارادی باشد. وقایع حقوقیِ غیر ارادی مانند سایر پدیده‌ها دارای سبب بوده که در مواردی کشف شده و در پاره‌ای موارد کشف نشده‌اند. در حقوق فرانسه، اراده‌ی لازم برای عمل حقوقی یک واقعیت صرفاً روانی است، به عبارت دیگر اراده یک کیفیت نفسانی، عرض و یا حالت است. در حقوق ایران، اراده‌ی لازم برای عمل حقوقی، اراده‌ی انشایی است که در حقیقت یک فعل و انفعال نفسانی است. در حالی که اراده‌ی لازم در وقایع حقوقی ارادی، اراده‌ای ساده و همراه با ابزار مادی است.

قانون مدنی ایران به تبعیت از فقه، نظریه‌ی تفکیک قصد و رضا را پذیرفته است و اثر خلق و ایجاد در عمل حقوقی را برای قصد انشاء [اراده انشایی] به رسمیت شناخته است. حقوقدانان فرانسوی اراده و قصد را متفاوت از رضایت دانسته و تحقق عمل حقوقی را به موجب رضایت می‌دانند. در حقوق فرانسه نظریه‌ی قصد انشاء وجود ندارد، زیرا اراده یک کیفیت نفسانی محسوب می‌شود و با اراده‌ی انشایی در حقوق ایران، که یک فعل نفسانی و خالق امر اعتباری [عقد و ایقاع] است، متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Nature and Cause of Creation of legal Acts and facts in the Iranian and French Law

نویسندگان [English]

  • Alireza Fasihizadeh 1
  • Azam Heydari 2

1 University of Isfahan

چکیده [English]

Abstract
Judicial acts and facts are the sources of legal relationships and responsibilities among human beings. An analysis of judicial nature and cause of the creation of the judicial acts and facts can prevent us from confusion in these concepts and in a similar fashion in the effects and judicial decisions related to them. The purpose of this article is to recognize and compare the nature and the cause of creation of judicial acts and facts in the Iranian and the French law. In a general sense, in the Iranian law, judicial acts have arbitrary characters, whereas judicial facts look real. However, in the French law, the judicial acts are subjective, whereas judicial facts are objective. In the Iranian law, the cause of judicial acts is an intention to perform an action, which is a sensual interplay, while in the French law, jurists believe that intention and consent are different entities, and that consent which is the cause of judicial acts has a sensual quality. Additionally, intention in the intentional judicial facts is a simple and material intention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • arbitrary character
  • existential character
  • judicial acts
  • judicial facts
  • intention
مراجع
آخوند خراسانی، محمد کاظم، 1409ق، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چ 1.
2. __________________، 1406ق، حاشیه المکاسب، بی‌جا، وزارت ارشاد اسلامی، چ 1.
3. ابن منظور، جمال الدین محمد، 1405ق، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، بی‌چا، ج 8.
4. اصفهانی، محمد حسین، 1418ق، حاشیه المکاسب، بی‌جا، محقق، چ 1، ج2 و4.
5. ______________، 1374ق، نهایه الدرایه، قم، انتشارات سید الشهداء علیه‌السلام، چ 1، ج 1 و 3 .
6. امیری قائم مقامی، عبد المجید، 1378ش، حقوق تعهدات، تهران، میزان دادگستر، چ 1، ج 2.
7. انصاری، شیخ مرتضی، 1420ق، المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چ 1، ج 3.
8. ایروانی ، علی، 1379ق، حاشیه المکاسب، تهران، بی‌نا، چ2.
9. جعفری لنگرودی، محمد جعفر ،1382ش، فلسفه اعلی در علم حقوق، تهران، گنج دانش، چ 1.
10. _________ ، 1380ش، فلسفه حقوق مدنی، تهران، گنج دانش، چ 1، ج 1.
11. __________، 1386ش، الفارق، تهران ، کتابخانه گنج دانش، چ 1، ج 4 و1.
12. جوهری، اسماعیل بن حماد، 1407ق، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، چ 4، ج 2.
13. حر عاملی، محمد بن حسن، 1403ق، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ 5، ج 3.
14. حکیم، محسن، بی تا، نهج الفقاهه، قم،انتشارات 22 بهمن، بی‌چا.
15. خویی، ابوالقاسم، 1377ق، مصباح الفقاهه، قم، مکتبه الداوری، چ 1، ج 2.
16. __________، 1372ق، محاضرات فی الفقه الجعفری، نجف، مطبعه العلمیه.
17. __________، 1419ق، محاضرات فی اصول فقه، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، چ1، ج 2.
18. سبزواری، هادی بن مهدی، بی‌تا، شرح المنظومه، مشهد، دار المرتضی للنشر.
19. شبیری زنجانی، موسی ،1419ق، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز، چ1، ج 13.
20. شهیدی، مهدی،1390ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، چ8 .
21. _________، 1386ش، حقوق مدنی سقوط تعهدات، تهران، مجد، چ 8.
22. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1410ش، الاسفارالاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی چ3، ج 1 و 8 .
23. الصّده، عبد المنعم فرج، 1965م، اصول القانون، بیروت، دار النهضه العربیه.
24. طباطبایی، محمد حسین، 1417ق، نهایة الحکمه، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چ14.
25. عراقی، ضیاءالدین، بی تا، نهایة الافکار، قم، مؤسسه نشر اسلامی، بی‌چا، ج 4.
26. قدیری، محمد حسن، 1418ق، کتاب البیع- تقریر بحث السید الخمینی، تهران، مؤسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی، چ 1.
27. کاتوزیان، ناصر، 1387ش، حقوق مدنی اعمال حقوقی، تهران، شرکت سهامی انتشار، . چ13.
28. _________، 1385ش، حقوق مدنی وقایع حقوقی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ11.
29. مشکینی، علی، 1413ق، اصطلاحات الاصول، قم، دفتر نشر الهادی، چ5.
30. مصباح یزدی، محمد تقی، 1373ش، آموزش فلسفه، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ج1.
31. مکارم شیرازی، ناصر، 1422ق، بحوث فقهیه، قم، نسل جوان، چ1.
32. موسوی خمینی، روح‌اللّه، 1421ش، حدیث الطلب و الإراده، بی جا، مؤسسه العروج، چ 1.
33. نائینی، محمد حسین، 1418ق، منیه الطالب، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چ1، ج1.
34. ____________، 1409ق، فوائد الاصول، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چ 1، ج 1-2 و 3و 4.
35. صابری، حسین، آهنگران، محمد رسول، صادقی بهمنی، سهند، 1392ش، بازپژوهی فقهی – حقوقی پیرامون تفکیک قصد از رضا، آموزه های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش7.
36. فصیحی زاده، علیرضا، 1390ش، تفویت منفعت و مبانی ضمان آوری آن، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش3.
37. Barret, Olivier (2007), Vente (2o Formation), Rép. civ. Dalloz.
38. Brenner, Claude (2012), Act- Dalloz, paris.
39. Carbonnier, Jean (2002), Droit civil. Introduction, puf, paris, 27ed.
40. Chauvel, Patrick (2007), Consentement, Rép. civ. Dalloz
41. Colin et Capitant (1957), Cours élémentaire de droit civil français, t.1, Paris, 10ed.
42. Dupeyroux, J-J (1955), Contribution à La Théorie Générale de l’acte à Titre Gratuit, thèse, Toulouse.
43. Flour, Jacqes- Aubert, Jean luc et E. Savaux, (2007), Les Obligations, Le Rapport d’obligation, 5e éd., t 3, Sirey, coll
44. Hauriou, L'institution et le droit statutaire (1906), Rec. acad. législ. Toulouse.
45. Hauser, Jean (1971), Objectivisme et Subjectivisme dans l’acte juridique, Paris, L.G.D.J.
46.Jacques Ghestin, Gilles Goubeaux et Muriel Fabre-Magnan (1994), Traité de droit civil Introduction générale, L.G.D.J., Paris, 4e éd.
47. Marie-Anne Frison-Roche (1995), Remarques sur la distinction de la volonté et du consentement endroit des contrats, RTD Civ.
48. Martin De la Moutte, Jacques (1951), L'acte juridique unilatéral, Essai sur sa notion et sa technique en droit civil, Paris, Sirey.
49. Marty et Raynaud (1988), les obligations, t.1,sirey, 2 ed.
50. Mazeaud, Henri et Chabas, François (2000), Leçons de droit civil, Introduction à l’étude du droit, t. 1, 1er vol. 12e éd, Montchrestien, nos 258 et s.
51. Moore, Benoît (1997), De l’acte et du fait juridique ou dun critère de distinction incertain, R.J.T. Montréal.
52. Nicod, Marc (2008), Testament, Rép. civ. Dalloz.
53. Planiol, Marcel et Ripert, Georges (1955), Traité Pratique de Droit Civil Francais, tome III
54. Les Biens 2e éd. par Maurice Picard, Paris. 19. Seriaux, Alain (2009), Propriete, Rép. civ. Dalloz
55. Seriaux, Alain (1997), Le droit : une introduction, Ellipses, no 74.
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 4
تیر 1394
صفحه 25-48
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار