بررسی تطبیقی سن مسئولیت کیفری اطفال در فقه اسلامی، اسناد بین‌المللی و قانون مجازات اسلامی 1392

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان

چکیده

فقهای اسلامی نتوانسته­اند، سن بلوغ واحدی را تعیین کنند و این امر طبیعی است، چون مسایل مختلفی همچون وراثت، موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، روابط اجتماعی و... در بلوغ انسان نقش دارند. برخی فقها بلوغ کیفری را مطابق با مسئولیت کیفری تام می دانند؛ ولی این دیدگاه مطلق نبوده و دارای محدودیت هایی(مانند رشد و کمال عقلی) در فقه می­باشد. قانون مجازات اسلامی 1392، با توجه بر فقه امامیه، اسناد بین المللی و منابع حقوقی دیگر، رویکرد جدیدی را اتخاذ نموده است که نسبت به قانون سابق پیشرفت های بسیاری داشته است که از جمله آن پذیرش مسئولیت کیفری تدریجی می­باشد. همچنان انتقادات بسیاری از جمله پایین بودن حداقل سن مسئولیت کیفری(بلوغ کیفری)، امکان محکومیت اطفال به قصاص یا حد و... بر این قانون وارد است. در این مقاله  سن مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان و بلوغ کیفری آنان، امکان محکومیت اطفال به قصاص یا حد و... از حیث فقه امامیه، حقوق ایران و اسناد بین المللی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.
 

تازه های تحقیق

    تقسیم­بندی اطفال و نوجوانان به سه گروه سنی، و توسل به اقدامات تأمینی و تربیتی به جای مجازات در جرایم تعزیری در خصوص اطفال و نوجوانان زیر 18 سال، نشان­دهنده اقدامات حمایتی و تربیتی نسبت به اطفال و نوجوانان است؛ با این وجود همچنان انتقادات بسیاری بر عملکرد مقنن وارد است؛ از جمله با توجه به پایین بودن حداقل سن مسئولیت کیفری، مقنن در تعیین سن مسئولیت کیفری برای اطفال و نوجوانان، واقعیت­های زیستی، اجتماعی و فرهنگی این قشر را لحاظ ننموده است. برای اتخاذ نظام مناسب مسئولیت کیفری اطفال، مقنن می­تواند از اسناد بین­المللی در این زمینه تبعیت نماید، به ویژه آن که ایران به برخی از این اسناد مثل کنوانسیون حقوق کودک پیوسته و ملزم است که مفاد آنها در قوانین داخلی وارد نماید. همچنین الزام قاضی اطفال به انجام تحقیق اجتماعی یا معاینه پزشکی- روان­شناختی‌ که بر مبنای افتراقی کردن حقوق کیفری اطفال در برخی کشورها همچون فرانسه قوام یافته است، نیز بسیار راهگشا می­باشد. و براین پایه، قاضی بایستی اتخاذ هر نوع تصمیم از قبیل نظارت، راهنمایی، آزادی با مراقبت، سپردن به خانوادة دیگر، اجرای برنامه­های آموزش عمومی و حرفه­ای و... را در جهت اصلاح و تربیت طفل قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Assessment of Penal Responsibility Age, According to Islamic Jurisprudent, International Documents and Islamic Penal Code 2013

نویسنده [English]

  • Masoud Heidari
چکیده [English]

The Islamic jurisprudence has not been able to determine a fixed age regarding puberty; this is a natural fact, since issues like inheritance, climatic conditions, cultural and social interactions, contribute to this phenomenon. Some Islamic Jurists(Foghaha) consider the crime committed by members of this age group the same as penal responsibility, but this view is not absolute and has some restrictions like physical growth and mental perfection of the subjects, The Islamic Penal code of 2013, with due respect to Imamiye school of jurisprudence, intemational documents and legal sources has adopted an approach in relation to the previous measures and has registered advances in this respect, to name one, the acceptance of gradual penal responsibility among the said subjects, It should be noted that, the criticism on the issue of this age (Puberty penal age) as low and the possibility of their conviction to become punished holds true regarding this code. Attempt is made in this article to assess and analyze the penal responsibility of this age group, regarding their penalties with possible convictions to retaliation or limit and… on the basis of Imamiye school, Iranian laws and International documents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • youth
  • penal responsibility
  • jurisprudence
  • international documentations
  • Islamic penal code 2013

مراجع

  1. ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰4ق، قم،: چاپ عبدالسلام محمد هارون، ۱۴۰4ق.
  2. اتکینسون، ریتا و همکاران، 1393، زمینه روان­شناسی هیلگارد، جلد دوم، ترجمه: محمدنقی براهنی و همکاران، تهران،: انتشارات رشد، 1393.
  3. اصغری، عبدالرضا، 1387، سن مسئولیت کیفری در حقوق جزای اسلامی و حقوق موضوعه، چاپ اول، مشهد،: انصار. ، 1387.
  4. حجتی، سید مهدی، 1380، تحول واکنش اجتماعی در قبال بزهکاری اطفال، مجله حقوقی دادگستری، شماره 35. ، تابستان 1380.
  5. حسینجانی، بهمن؛، مظاهری تهرانی، مسعود، 1389، اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری با نگرشی به قوانین کیفری فرانسه و آمریکا، تهران،: انتشارات مجد. ، 1389.
  6. حسینی، سید محمد، 1380، منطقه کنترل­ شده رفتاری در سیاست جنایی اسلام، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی(دانشگاه تهران)، شماره 52، تابستان 1380.
  7. حلی، جعفربن الحسن (محقق حلی)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 1373، تهران،: انتشارات استقلال. ، 1373ش.
  8. روحانی، حسن؛، مهرپور، حسین، 1391، سن اهلیت و مسئولیت قانونی در فقه اسلامی و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، چاپ نخست، تهران،: مرکز تحقیقات استراتژیک، 1391.
  9. رهامی، محسن، 1381، رشد جزایی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 58. ، زمستان 1381.
  10. سواد کوهی­ فر، سام، 1388، کاظمی، سید علی، مسئولیت کیفری تدریجی دختران، مطالعات راهبردی زنان، شماره 45. ، پاییز 1388.
  11. صفاری، علی، 1384، کیفرشناسی و توجیه کیفر در علوم جنایی، گزیده مقالات آموزشی برای اتقای سطح دانش دست اندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران، چاپ اول، جلد دوم، قم،: انتشارات سلسبیل. ، 1384.
  12. صفایی، حسین؛، قاسم­زاده، مرتضی، 1380، حقوق مدنی، اشخاص و محجورین، چاپ چهاردهم، تهران، : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمتت)، 1380.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین، 1370، تفسیر المیزان، ترجمه: محمدرضا صالحی کرمانی و سیدمحمد خامنه، جلد 4، تهران،: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی. ، 1370ش.
  14. عابدخراسانی، محمودرضا، 1389، درآمدی بر حقوق کودک، مطالعه تطبیقی در نظام های ملی و بین­المللی، تهران، میزان: نشر میزان، 1389.
  15. عباچی، مریم، 1388، حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد، چاپ دوم، تهران،: انتشارات مجد.، 1388.
  16. عودة، عبد القادر، 1405ه.ق، التشریع الجـنایی الاسلامی، ج 1و2، الطبعة الرابعة، بیروت،: دار احیاء التراث العربی.، 1405ه.ق.
  17. فخرالدین بن محمد طریحی، 1362، مجمع البحرین، تهران،: چاپ احمد حسینی. ، ۱۳۶2ش.
  18. قوام، میرعظیم، 1384، تحلیلی بر سن مسئولیت کیفری تام در قانون مجازات اسلامی، مجله دانش انتظامی، شماره 24، بهار 1384.
  19. کرکی، علی بن‌ حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 1414 ق، جلد 12، قم،: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
  20. گورف، فرانسوا، 1382، روان­ شناسی قضایی، ترجمه: محمدحسین سروری، تهران،: انتشارات نگاه.، 1382.
  21. محمدی، قاسم، 1383، رشد عقلانی و حقوق جنایی، مجله دین و ارتباطات، شماره 24. ، زمستان 1383.
  22. معین، محمد، 1381، فرهنگ فارسی معین، چاپ اول، جلد اول، ت‍ه‍ران‌،: انتشارات آدن‍ا. ا، ۱۳۸۱.
  23. منصور، محمود، 1384، روان‌شناسی ژنتیک، چاپ ششم، تهران،: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت.)، 1384.
  24. موذن­زادگان، حسنعلی، 1389، کودکان و نوجوانان معارض با قانون و واکنش های اجتماعی، چاپ سوم، علوم جنایی(مجموعه مقالات در تجلیل از محمد آشوری)، تهران،: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت). ، 1389.
  25. موسوی بجنوردی، سید محمد؛، حسینی آهق، مریم، 1392، تصرفات مالی ممیز با رویکردی تطبیقی به نظرات امام خمینی (س)، مجله پژوهشنامه متین، شماره 58. ، بهار 1392.
  26. موسوی خمینی، 1379، روح­ الله، تحریرالوسیله، جلد2، چاپ دوم، تهران،: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). ، 1379.
  27. نجفى، محمدحسن، 1394، جواهر الکلام فى شرح شرائع الاسلام، جلد 26 و جلد 2، تهران،: دار‌الکتب‌ الاسلامیة.،1394ق.
  28. نجفی توانا، علی، 1382، بزهکاری و نابهنجاری اطفال، تهران،: انتشارات راه تربیت.، 1382.
    1. United Nations Office on Drugs and Crime, (2006), compendium United Nations standards and norms in crime prevention and criminal justice, New York.
    2. Graham, J, Bowing, B, (1995), Yong people and crime, Home office research study, HMSO, London.
    3. Cipriani, D, (2009), Children’s Rights and the Minimum Age of Criminal Responsibility: A Global Perspective, Ash gate Publishing Limited, England.
    4. Williams, G, (1999), Criminal Law, The General Part, 2nd edition, Longman.
    5. Urbas, G, (2000), The Age of Criminal Responsibility, Australian Institute of Criminology, paperwork, No. 181.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار