مبانی نگاه فلسفی به طبیعت در غرب واسلام

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

چکیده

از جمله مباحث بین رشته‌ای پرچالش در عصر ما، گفتگو از طبیعت و مبانی فلسفی نگاه به آن است که در حیطه­ی گفتمان محیط‌زیست طرح می‌گردد.  تصرفات گوناگون و گاه بحران‌ساز در طبیعت، به مبانی نگاه به طبیعت بازمی­گردد. برخی نگاه انسان‌محورانه نسبت به طبیعت دارند و بنای آنان بر این است که طبیعت دشمن انسان‌هاست و می‌باید از هر طریقی بر آن غلبه نمود. نگاه دیگر مبنی بر آن است که طبیعت امانت الهی در نزد ماست و می‌باید با نگاه محبت‌آمیز با آن برخورد نمود و چون مادری مهربان به آن نگریست و تصرفات در آن نیز باید امانت‌مدارانه باشد. دو نگاه فوق قدمتی چند هزارساله دارد و طرح آن در آیین‌های یهودی و مسیحیت که الهام‌بخش نگاه امروز غرب به طبیعت است، به عنوان مبداء نگاه دینی مورد گفتگوی این مقاله است. اجمالاً دیدگاه یهود و دیدگاه مسیحیت شاخه رم،  متکی بر نگاه غلبه و قاهرانه بر طبیعت است و دیدگاه مسیحیت شاخه یونان و اسلام مبتنی بر نگاه محبت‌آمیز و امانت‌مدارانه نسبت به طبیعت و محیط‌زیست می‌باشد.

تازه های تحقیق

از مطالبی که در قسمت‌های گذشته بیان شد به این نتیجه می‌رسیم که در بین فلاسفه غرب نیز دودیدگاه متفاوت در مورد طبیعت و نیز دو دیدگاه متفاوت نسبت به نقش دین در تخریب محیط‌زیست وجود دارد. دیدگاه مقابله و نگاه سلطه­مدارانه به طبیعت و دیدگاه امانت‌دارانه و با محبت به طبیعت که البته تعلیمات مبنایی آیین‌های یهود و مسیحی رایج، همان دیدگاه اول را تقویت می‌نماید.

به طوری کهامثال ام وایت معتقدند مخرب اصلی طبیعت، دین است ولی ما در اینمقاله این مطلب را پی‌گیری نمودیم که اعتقاد بسیاری از پیروان آیین‌های یهود و مسیح و نگاه اسلامی در راستای تقویت نگاه محبت‌آمیز نسبت به طبیعت شکل گرفته است وتحمل باورهای غلط آیین‌های یهود و مسیح غالب و نگرش غضب‌آلود به طبیعت را بر نمی‌تابد و انسان می‌باید پاسخ‌گوی اعمال مخرب و شر خود در قبال طبیعت باشد و آموزش نگاه صحیح نسبت به طبیعت رفتار آدمیان در قبال طبیعت را تغییر خواهد داد..

مبانی نگاه توحشی به طبیعت در بین معتقدان مکتب هلنیستی را حذف متافیزیک و گرایش به پوزتیویسم فلسفی و نیز حکومت خصلت انسان­محورانه نسبت به طبیعت بر شمردیم و مبانی نگاه فلسفی، طبیعت از نظر اسلام را خلقت نظام اَحسن و لزوم حفظ آن – وجود حکمت در خلقت جهان – تقدم تزکیه بر تعلیم در رابطه با طبیعت و عمران و آبادانی زمین به عنوان وظیفه انسانی و حفظ کرامت انسانی و وظیفه اصلاح­گری در زمین بر شمردیم که ضامن رعایت این نگاه در اسلام تصویر صحیح از طبیعت و کشف رابطه انسانی و طبیعت با خدا و در گرو بودن عامل نسبت به عمل خود دانستیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fundamentals of the Philosophical Look at Nature in the West and Islam

نویسنده [English]

  • aziz fahimi
Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom
چکیده [English]

Among the most challenging interdisciplinary discussions in our era is the conversation about nature and philosophical foundations on the way to look at it that is discussed in the domain of environmental discourse.Various and sometimes crisis-making interventions in nature is rooted in the bases of the way of looking at nature. Some have a anthropocentric approach toward nature based on which nature is the enemy of human beings and must be defeated one way or another. Another view is based on this statement that the nature is divine trusts for us and should be treated with a lovely vision and be looked upon as a kind mother and interventions in its regard should be conducted trustworthily. These two views are of thousands of years' history and their expression in Judaism and Christianity based on which the current view in west is inspired, is the topic of the present article as the starting point of religious look in this regard. Briefly speaking, the Jewish view and the Christian view of the Roman branch are based on the defeating and forceful approach toward nature and the viewpoint of Christianity in the Greek branch and Islamic one are based on a loving and trustworthy approach as regards the nature and the environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nature
  • Environment
  • Human Being
  • Anthropocentric Approach
  • God-Centered Approach
  • Trusteeship

مراجع

1)    ابوبکر، سراج‌الدین،(1952)،  کتاب تقنین، چاپ لندن، 1952، ترجمه محمودی نشر حکمت، 1383.
2)    برونسکی، (بی­تا)، دانش و ارزش‌های انسانی،ترجمه گواهی، نشر دانا، 1382.
3)    بری، جان، (1380)، محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه: حسن پویان و نیره توکلی، نشر سازمان حفاظت محیط زیست ایران، تهران.
4)    جوادی­آملی، عبدالله،(1386)، اسلام و محیط زیست، مرکز نشر اسراء.
5)    حییم، سلیمان، (بی‌تا)، فرهنگ انگلیسی فارسی، بی­جا،ج 1. بی­جا.
6)    دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان محیط زیست ایران، (1387)، مجموعه مقالات اولین همایش محیط زیست، تهران.
7)    سیدفاطمی، سیدقاری،(1388)، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر یکم، تهران، شهر دانش.
8)    شوئن، فردریک،(1387)، چشم‌اندازهای معنوی و حقایق انسانی، ترجمه به فارسی عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم.
9)    طباطبایی، سیدمحمدحسین،(1362)، تفسیر المیزان، 20جلد، نشر مؤسسه جهانی علوم اسلامی.
10) طباطبائی، سیدمحمدحسین، (1402ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
11) عمید، حسن، 1374،فرهنگ عمید، تهران انتشارات امیرکبیر.
12) فهیمی، عزیزالله، مشهدی، علی، (1393)، اندیشه‌های حقوق محیط زیست، انتشارات دانشگاه قم.
13) کربن، هنری، (1375)، ابن‌سینا و ریستال رویایی، ترجمه احمدی نشر حکمت.
14) مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
15) مکارم­شیرازی، ناصر،(1382)، تفسیر نمونه، ج 4، انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
16) موسوی، سیدفضل­الله،(1380)، حقوق بین‌الملل محیط زیست، تهران، نشر میزان.
17) مولایی، یوسف، (1386)، نسل سوم حقوق بشر و حق بر محیط زیست سالم، تهران، فصل­نامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 37، ش .
18) نصر، سیدحسین ، (1384)، دین و نظام طبیعت، ترجمه: محمدحسن فغفوری، انتشارات حکمت.
19) ______________، (1387)، انسان و طبیعت، ترجمه عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
 
20) B. Bavink، (1932) Introduction to the scientific philosophy of today New York.
21) Bary-John (1999), Envirnment and social theory- Routhledge.
22) Carson, R. (1962) Silent Spring, Greenwich, CT: Fawcett Premier.
23) Condorcet, M. (1995) ‘The Future Progress of the Human Mind’, in I.Kramnick(ed.).
24) E – A – Burt,(1925) metaphysical foundation of modern philosophical science، London.
25) Eklund, R. and Herbert, R. (1975) A History of Economic Theory and Method,New York: McGraw-Hill.
26) F – Schuon, (1953), spiritual perspectives and Human facts – T. D. M. Matheson. London.
27) F. Cornford، (1952), principium sapientiae، Cambridge.
28) F. Schuon، light on the Ancient worlds، 19. 85.
29) Foster, J. (ed), (1997) valuing. Nature? Economics, Ethics and Environment, London, Rutledge.
30) G. D. Yarnold، (1959), the spiritual crisis of the scientific Age، New York.
31) Henry corban، (1961), Avicenna and the visionary recital, T. W. Trask, New York.
32) J. Bronowski، (1965), science and Human values، NewYork.
33) Kinsley, D. (1996), Christianity as ecologically harmtals the R. gontieb (ed), the sacred Earth Religion, Nonure, Environment. London, routedge.
34) Larousse, (2004), (Dictionnaire),édition Mise a Jour, Paris.
35) M. Pallis.(1960), The way and the mountain. London.
36) Milton, K. (1996), Environmentalism and cultural theory, exploring the Role of Anthropology in environmental Discourse, London, Rutledge.
37) M-white-The age of analysis -1995 New York
38) Nasr, S. Hussein, (1964), An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines, Cambridge.
39) Northcott, M. (1996) The Environment and Christian Ethics,Cambridge: Cambridge
40) O. Brien, R. and Cahn, M. (1996). Thinking about the environment: what's theory?
41) P.Duhem, (1905), Original de la statique, 6 Paris
Passmore, J. (1980) Mans responsibility for nature (2nd ed), London, Duckworth.
42) Ph.Frank, (1950), Modern science and its philosophy, Cambridge
43) Swartz, Daniel (1996) ‘Jews, Jewish Texts, and Nature: A Brief History’, in R. Gottlieb (ed.).
44) University Press.
45) Wall, D. (1945) Towards a Green Political Theory, In Defense of the Commines? In J. Stanyer and P. Dunleavy (eds). Contemporary political studies, 1994, Belfast; Political Studies Association.
46) Wall, D. (1994), Green History, A Reader in Environmental Literature, Philosophy and Polities, London, Rutledge.
47) White, D (2003), Hierarchy, Domination, Nature, Considering Bookchin's Critical Social Theory; Organization and Environment, 16:1.
48) White, L. (1967), The Historical Roots of Our Ecologic Crisis, Schcnce, 155.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار