نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

• عزیزاله فهیمی

دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم

چکیده

از جمله مباحث بین رشته‌ای پرچالش در عصر ما، گفتگو از طبیعت و مبانی فلسفی نگاه به آن است که در حیطه­ی گفتمان محیط‌زیست طرح می‌گردد.  تصرفات گوناگون و گاه بحران‌ساز در طبیعت، به مبانی نگاه به طبیعت بازمی­گردد. برخی نگاه انسان‌محورانه نسبت به طبیعت دارند و بنای آنان بر این است که طبیعت دشمن انسان‌هاست و می‌باید از هر طریقی بر آن غلبه نمود. نگاه دیگر مبنی بر آن است که طبیعت امانت الهی در نزد ماست و می‌باید با نگاه محبت‌آمیز با آن برخورد نمود و چون مادری مهربان به آن نگریست و تصرفات در آن نیز باید امانت‌مدارانه باشد. دو نگاه فوق قدمتی چند هزارساله دارد و طرح آن در آیین‌های یهودی و مسیحیت که الهام‌بخش نگاه امروز غرب به طبیعت است، به عنوان مبداء نگاه دینی مورد گفتگوی این مقاله است. اجمالاً دیدگاه یهود و دیدگاه مسیحیت شاخه رم،  متکی بر نگاه غلبه و قاهرانه بر طبیعت است و دیدگاه مسیحیت شاخه یونان و اسلام مبتنی بر نگاه محبت‌آمیز و امانت‌مدارانه نسبت به طبیعت و محیط‌زیست می‌باشد.

تازه های تحقیق

از مطالبی که در قسمت‌های گذشته بیان شد به این نتیجه می‌رسیم که در بین فلاسفه غرب نیز دودیدگاه متفاوت در مورد طبیعت و نیز دو دیدگاه متفاوت نسبت به نقش دین در تخریب محیط‌زیست وجود دارد. دیدگاه مقابله و نگاه سلطه­مدارانه به طبیعت و دیدگاه امانت‌دارانه و با محبت به طبیعت که البته تعلیمات مبنایی آیین‌های یهود و مسیحی رایج، همان دیدگاه اول را تقویت می‌نماید.

به طوری کهامثال ام وایت معتقدند مخرب اصلی طبیعت، دین است ولی ما در اینمقاله این مطلب را پی‌گیری نمودیم که اعتقاد بسیاری از پیروان آیین‌های یهود و مسیح و نگاه اسلامی در راستای تقویت نگاه محبت‌آمیز نسبت به طبیعت شکل گرفته است وتحمل باورهای غلط آیین‌های یهود و مسیح غالب و نگرش غضب‌آلود به طبیعت را بر نمی‌تابد و انسان می‌باید پاسخ‌گوی اعمال مخرب و شر خود در قبال طبیعت باشد و آموزش نگاه صحیح نسبت به طبیعت رفتار آدمیان در قبال طبیعت را تغییر خواهد داد..

مبانی نگاه توحشی به طبیعت در بین معتقدان مکتب هلنیستی را حذف متافیزیک و گرایش به پوزتیویسم فلسفی و نیز حکومت خصلت انسان­محورانه نسبت به طبیعت بر شمردیم و مبانی نگاه فلسفی، طبیعت از نظر اسلام را خلقت نظام اَحسن و لزوم حفظ آن – وجود حکمت در خلقت جهان – تقدم تزکیه بر تعلیم در رابطه با طبیعت و عمران و آبادانی زمین به عنوان وظیفه انسانی و حفظ کرامت انسانی و وظیفه اصلاح­گری در زمین بر شمردیم که ضامن رعایت این نگاه در اسلام تصویر صحیح از طبیعت و کشف رابطه انسانی و طبیعت با خدا و در گرو بودن عامل نسبت به عمل خود دانستیم.

کلیدواژه‌ها

• طبیعت
• محیط‌زیست
• انسان
• نگاه انسان‌محور
• نگاه خدامحور
• امانت

عنوان مقاله [English]

Fundamentals of the Philosophical Look at Nature in the West and Islam

نویسنده [English]

• aziz fahimi

Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Qom

چکیده [English]

Among the most challenging interdisciplinary discussions in our era is the conversation about nature and philosophical foundations on the way to look at it that is discussed in the domain of environmental discourse.Various and sometimes crisis-making interventions in nature is rooted in the bases of the way of looking at nature. Some have a anthropocentric approach toward nature based on which nature is the enemy of human beings and must be defeated one way or another. Another view is based on this statement that the nature is divine trusts for us and should be treated with a lovely vision and be looked upon as a kind mother and interventions in its regard should be conducted trustworthily. These two views are of thousands of years' history and their expression in Judaism and Christianity based on which the current view in west is inspired, is the topic of the present article as the starting point of religious look in this regard. Briefly speaking, the Jewish view and the Christian view of the Roman branch are based on the defeating and forceful approach toward nature and the viewpoint of Christianity in the Greek branch and Islamic one are based on a loving and trustworthy approach as regards the nature and the environment.

کلیدواژه‌ها [English]

• Nature
• Environment
• Human Being
• Anthropocentric Approach
• God-Centered Approach
• Trusteeship