نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسندگان
1 دانشآموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
2 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز.
چکیده
«اصل احتیاط» یکی از اصول مهم حقوقی است که در دهه های اخیر حقوقدانان از آن سخن به میان آوردهاند و در حقوق کشورهای متعددی همچون فرانسه، بلژیک و... مورد استفاده قرار گرفته است. این اصل به دنبال آن است که ضرورت پیشگیری از خطر، محدود به خطرات حتمی که خسارات قطعی در پی داشته نگردد بلکه در مواقعی که جامعه در معرض خطرات جدی قرار می گیرد که از نظر علمی و فنی رابطه ی سببیت میان آنها و وقوع زیان به صورت قطعی ثابت نشده است نیز اقدامات مقتضی در جهت احتراز از وقوع خسارات اتخاذ گردد. با توجه به کارکرد اصل احتیاط، ممکن است در ابتدا کارایی این اصل با برخی نهادها و قواعد حقوقی دیگر خلط شود. نویسندگان در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی پس از معرفی اصل مذکور و بیان عناصر تشکیل دهنده ی آن که عبارتند از: 1-مواجهه با ریسک مظنون 2- بیم وقوع خسارتی سنگین یا جبران ناپذیر، به این نتیجه دست یافته اند که اصل مزبور با اصل جبران خسارت و نهاد دستور موقت در حقوق ایران و همچنین قاعده وجوب دفع ضرر محتمل و مدل ظرفیت سنجی متمایز است اما میتوان در حقوق اسلام کارکرد آن را با قاعده احتیاط در جان، ناموس و اموال خطیر توجیه کرد و برای وضع جرایم به قاعده تعزیر یا وجوب حفظ نظام و برای اثبات خسارت نیز به مبنای تقصیر استناد نمود.
تازه های تحقیق
با توجه به ظهور خطرات سنگین غیرقطعی در زمینههای مختلف به ویژه تکنولوژی و فناوریهای جدید همچون ساختارهای اصلاح ژنتیک شده، برخی کودهای شیمیایی و ... در راستای حمایت از بشر و محیط زیست نیاز به توسعه روش سومی غیر از روش جبرانگرانه و پیشگیرانه ایجاد شده که در اصطلاح حقوقی رویکرد و روش احتیاطی نامیده می شود.
در متونی که از اصل احتیاط نام برده شده، این اصل بدین معنی است؛ در مواردی که بیم وقوع زیان جدی یا غیرقابل جبران، وجود داشته باشد هر چند از نظر علمی و فنی رابطهی سببیت میان آن فعالیت و وقوع زیان به صورت قطعی اثبات نشده و مظنون باشد، باید برای جلوگیری از بروز خسارت، اقدامات مقتضی انجام داد. همان طور که در تعریف اصل احتیاط دیده میشود وجود دو عنصر برای بهکارگیری آن ضروری است. این دو عنصر تقریبا در همه تعاریف اصل احتیاط مشترکند و عبارتند از: مواجهه با ریسک مظنون و همچنین بیم وقوع خسارت جدی یا جبران ناپذیر.
کارکرد اصل احتیاط با اصول جبران خسارت، پیشگیری و معافیت متفاوت است و اصل عملی احتیاط و همچنین قاعدهی وجوب دفع ضرر محتمل نیز نمیتوانند کارکردهای این اصل را تحت پوشش قرار دهند به نحوی که نیازی به طرح این اصل وجود نداشته باشد.
این اصل مهم حقوقی، در متون بعضی اسناد بین المللی و قوانین داخلی کشورهای مختلفی از جمله کشورهای عضو اتحادیه اروپا وارد شده است اما در حقوق داخلی در نصوص قانونی و نوشتارهای حقوقی از آن سخن چندانی به میان نیامده است.
قاعده احتیاط در جان، ناموس و اموال خطیر، مهمترین دلیلی است که حکایت از پذیرش این اصل و لزوم رعایت آن در حوزه های مهم در حقوق اسلامی دارد و در عین حال برای وضع جرایم باید به قاعده تعزیر یا وجوب حفظ نظام رجوع کرد. این اصل بدون اینکه مبنای جدیدی برای مسؤولیت مدنی بدست دهد، می تواند مبنای جبران خسارت نیز قرار گیرد بدین نحو که دایرهی تقصیر را در مسؤولیتهای مبتنی بر تقصیر گسترش میدهد و تعدی و تفریط در اتخاذ نگرش احتیاطی را تقصیر بهشمار میآورد.
پیشنهاد:
همان طور که میدانیم در نظام حقوق موضوعه ایران، تنها خسارت قطعی که از نظر علمی رابطهی سببیت میان آن با فعل زیانبار ثابت شده است، خسارت موضوع مسؤولیت مدنی بوده و تقصیر در جلوگیری از وقوع آن، منجر به مسؤولیت مدنی عامل زیان میگردد. حال با توجه به اینکه قاعده احتیاط در جان، ناموس و اموال خطیر در حقوق اسلامی پذیرفته شده است، پیشنهاد می شود، در قوانین موضوعه نیز چنین پیشبینی شود: «در حوزه های خطیر همچون محیط زیست، مواد غذایی و سلامت اشخاص، تقصیر در جلوگیری از وقوع آسیب جدی یا جبران ناپذیر مظنون نیز منجر به ایجاد مسؤولیت میگردد»
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Comparative Study of the Principle of Precaution in Modern Law and Iranian and Islamic Law
نویسندگان [English]
- zahra asadi 1
- mohammadali khorsandiyan 2
1 Ph. D. in Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran .
2 Associate Professor, Departement of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University.
چکیده [English]
The precaution principle is one of the significant legal principles which has been debated by lawyers in recent decades and has been used in the law of many countries such as France, Belgium, etc. This principle seeks to assure that the necessity of preventing danger is not limited to inevitable dangers associated with definite damages, but when the society is expose to serious dangers the casual relationship between which and the damage has not been definitely proven scientifically and technically, the necessary measures are taken to prevent the damages as well. Given the function of the precaution principle, it is possible that the efficacy of this principle is confused with some other legal institutions and rules in the first instance. Employing a descriptive-analytic method and after introducing the mentioned principle and addressing its constituent elements namely: 1) confronting the suspected risk; and 2) fear of causing a heavy or irreparable damage, the authors in this paper have reached this conclusion that this principle is distinguished from the compensation principle and provisional measure in law of Iran as well as the necessity to preclude the probable damage and Assimilative Capacity Model. However, its function can be justified by the rule of precaution in life, honor and serious properties in Islamic law. Furthermore, we can invoke the ta’zir or the necessity of maintain the System for legislating crimes and the foundation of fault for proving the damage.
کلیدواژهها [English]
- Suspected Risk
- Prevention Principle
- Principle of Exemption
- The Practical Principle of Precaution
- اراکی، محمد علی، 1413ق، المکاسب المحرمه، قم، موسسه در راه حق.
- -------------، 1415ق، کتاب البیع، قم، موسسه در راه حق، ج 2.
- اشتهاردی، علی پناه، 1417ق، مدارک العروه، قم، دارالاسوه، ج 20.
- اصغری، محمد جواد، 1393ش، «بررسی جایگاه حزم گرایی دینی با تأکید بر دیدگاه مفسران»، فرهنگ پژوهش، ش20 و 21.
- الآخوند الخراسانی، محمد کاظم بن حسین، 1414ق، کفایه الاصول، قم، موسسه النشر الاسلامی، چ 2، ج 1.
- الحسینی الشیرازی، محمد، 1329ش، الوصول الی کفایه الاصول، قم، دارالحکمه، ج4.
- الحسینی الشیرازی، بی تا، ایصال الطالب فی المکاسب، قم،منشورات الاعلمی، ج1.
- الکاظمی الخراسانی، الشیخ محمد علی، 1406ق، فوائد الأصول، قم،مؤسسه النشر الاسلامی، چ 1، ج 4.
- امینی، علیرضا، داداشی نیاکی، محمدرضا، 1392ش، «مفهوم و ماهیت اطمینان در علم اصول»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 5، ش8.
- انصاری، علی، میرغفوری، منصوره السادات، 1391ش، «تأمین خسارات احتمالی در دستور موقت»، پژوهش نامه اندیشه های حقوقی، ش 1.
- ایزانلو، محسن، حسن بادینی، بحرینی، فریدون ، محمودی ، مصطفی ، 1400 ش، «نگرشی بر میزان جبران خسارات بدنی با رویکرد مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران، فرانسه و انگلستان»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش1.
- بحرانی، یوسف، 1405ق، الحدائق الناضره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 3.
- برنجکار، رضا، نصرتیان اهور، مهدی، 1393ش، «کاربست عقل عملی در استنباط آموزه های کلامی با تکیه بر متون کلامی»، تحقیقات کلامی، ش 5.
- الجزایری، محمدجعفر، ۱۴۱۵ق، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، قم، دار الکتاب جزایری، چ 2، ج۴.
- حائری یزدی، مرتضی، 1426ق، شرح العروه الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 3.
- حر عاملی، محمد بن حسن، 1409ق، «وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه»، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چ6، ج19.
- حسینی، احمد، 1382ش، «احتیاط های روا و ناروا؛ معیارها و ضوابط (1)»، ، کاوشی نو در فقه، ش 35.
- حسینی عاملی، محمد جواد، 1419ق، مفتاح الکرامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 12.
- حیاتی، علی عباس، 1393ش، «مفهوم اصل احتیاط و جایگاه آن در مسؤولیت مدنی»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال پانزدهم، ش2.
- خامنهای، سید علی، 1417ق، کاوشی در حکم فقهی صابئان، قم، موسسه دایره المعارف فقه اسلامی.
- خوانساری، احمد، 1405ق، جامع المدارک ، قم، اسماعیلیان. ، چ 2، ج7.
- خوئی، ابوالقاسم با تقریر محمد سرور واعظ حسینی، 1417ق، مصباح الأصول، انتشارات داوری، قم، ج 1.
- خدایی، حوریه، 1395ش، «تعارض دلیل اماره با دلیل اصل»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، سال دوم، ش 3/1.
- خورسندیان، محمدعلی، شراعی، الهام، 1395ش، «مبانی قاعده نفی اختلال نظام در فقه اسلامی و حقوق موضوعه»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و نهم.
- دهخدا، علی اکبر، 1372ش، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، چ 1، ج 1.
- سبحانی تبریزی، جعفر، 1419ق، المحصول فی علم الاُصول، قم، موسسه امام صادق علیه السلام، ج 1.
- ---------------، 1383ش، اصول الفقه المقارن فیما لا نص فیه، قم، موسسه امام صادق، ج 1.
- سوادی، عصمت، مهدی لو ، امیر، 1396ش، «جبران خسارت ناشی از اجرای دستور موقت»، مطالعات حقوق، ش 17.
- سیفی مازندرانی، علی اکبر، 1425ق، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الاساسیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج3.
- شمس، عبدالله، 1388ش، آیین دادرسی مدنی دوره بنیادین، تهران، دراک، چ 6، ج 3.
- ----------، 1383ش، «موارد صدور دستور موقت و عوامل مؤثر در تشخیص آن»، تحقیقات حقوقی، ش 39.
- صابری، حسین، 1377ش، «تحقیقی در حجیت مطلق ظن»، مشکوه، ش 60 و 61.
- صدر، محمد باقر، 1426ق، دروس فی علم الاصول، قم، موسسه نشر اسلامی، چ 7، ج 2.
- طباطبایی، سید محمد سعید، بی تا، مصباح المنهاج، قم، موسسه المنار، ج 1.
- غفاری، جلیل، 1387ش، آیین دادرسی مدنی 2، تهران،دانشگاه پیام نور، چ 2.
- قبلهای خویی، خلیل، 1387ش، علم اصول در فقه و قوانین موضوعه، تهران، سمت، چ 5.
- کاشف الغطاء، الشیخ علی، 1381ش، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف، مکتبه آداب، ج 1.
- کدخدایی، عباسعلی، سالاری، اسماء، 1396ش، «احتیاط؛ اصل عرفی در اتحادیه اروپایی؟»، مطالعات حقوق عمومی، دوره چهل و هفتم، ش 3.
- کرباسی، محمد ابراهیم بن علی، 1411ق، منهاج الاصول، بیروت، دارالبلاغه، ج4.
- گیدنز، آنتونی، 1383ش، «سوسیال دموکراسی و پنج مشکل بنیادی (گزیده ای از مقاله پنج مشکل بنادی کتاب راه سوم)»، آیین، ش 1.
- لطفی، اسدلله، 1391ش، «قاعده وجوب دفع ضرر محتمل و کاربرد آن در قانون آیین دادرسی مدنی»، دیدگاههای حقوق قضایی، ش 59.
- مظفر، محمدرضا، 1388ش، اصول الفقه، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چ5،ج 2.
- مکارم، ناصر، 1428ق، انوارالاصول، قم، مدرسه امام علی، ، چ 2، ج2.
- منتظری، حسینعلی، 1415ق، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم، نشر تفکر، ج 2.
- موسوی خویی، سید ابوالقاسم، 1421ق، موسوعه الامام خویی، قم، موسسه احیاء آثار الامام الخوئی، ج12.
- موسوی، فضل الله، آرش پور، علیرضا، 1394ش، «جایگاه اصل احتیاطی در حقوق بین الملل محیط زیست»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 45، ش 2.
- نائینی، میرزا محمد حسین، 1376ش، فوائد الاصول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ج 4.
- هدائی، علیرضا، 1383ش، «سیر تاریخی پیدایش اصل اشتغال در اصول فقه شیعه»، مقالات و بررسیها.
- Applegate, J. (2000). "The precautionary preference: an American perspective on the precautionary principle", Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, Vol. 6, No 3.
- Chanteur, Janine (2001). "A philosopher's view", in La prévention et la protection dans la société du risqué: le principe de precaution prevention and protection in the risk society: the precautionary principle, Perret, L, Ridant , A, Guardiola, B, Elsevier: Amesterdam.
- Collart Dutilleul, F. (2003). "Le principe de précaution dans le réglement communautaire du 28 janvier 2002", vol 1, Giuffre.
- Columbia University, Sciences-Po, Ecole polytechnique & Université Paris 1 in partnership with IDDRI, (2003). "Revisiting global public policies for sustainable development - a transatlantic dialogue", Paris.
- Dascălu, Diana-Nicoleta, Urs, Iosif R. (2012). "Aspects of civil liability, as a form of social liabilty,in the context of eco-economy", Challenges of the knowledge society. Legal sciences, Vol 2.
- Degergue, Maryse (2007). "les avancees du principe de précaution en droit administratif Francais", in Le principe de précaution en droit administrative, precautionary principle and Administrative Law XVLLth Congress 16-22 July 2006, Paqus, Michel, Bruxelles: Bruylant.
- Garcia, Fanny (2008). "Le défaut Indécelable de la chose en droit de la responsabilité civile", Thése de doctorat en Droit privé, Université de Nantes
- Gignon, Maxime, Ganry, Olivier, Jard, Olivier, Manaouil, CCile (2013). "The Precautionary Principle: Is it Safe", European Journal of Health Law.
- Godard, Olivier (2003). "Revisiting the precautionary principle under the light of 2002-2003 French and international events", Hal archives-ouvertes: Paris.
- Hammitt, James K., Wiener, Jonathan B., Swedlow, Brendon, Kall, Denise, Zhou, Zheng (2005). "Precautionary Regulation in Europe and the United States: A Quantitative Comparison,", Risk Analysis 25, 25, No. 5.
- Holdway, Aaron (2008). "Reducing uncertainty the need to clarify the key elements of the precautionary principle", Consilience, No. 1.
- Jiang, Patrick (2014). "A uniform precautionary principle under EU law", PKU transnational law review, Vol. 2, Issue 2.
- Juanjuan, Sun (2013). "The international harmonization of food safety regulation in the light of the American, European and Chinese law", Thèse de Doctorat, Université de Nantes (Institut de Recherche en Droit Privé).
- Kaletune, G. Ozadali, F. (2003). "Who should be involved in food recall planning and execution", The Ohio State University Extension Fact Sheet, available on the Internet at: http://ohioline.osu.edu/aex-fact/pdf/0252.pdf. (20/2/2018)
- Kourilsky, Philippe, Viney, Genevieve (1999). "Le Principe de précaution", available on the Internet at: https://www.ladocumentationfrancaise.fr/var/storage/rapports-publics/004000402.pdf (2 May 2018)
- Lord, P. (2001). "Lessons from the BSE Inquiry", The Journal of the Foundation for Science and Technology, vol.17 (2).
- Puttagunta, P. Saradhi, (2001). "The precautionary principle in the regulation of genetically modified organisms", Healh Law Review, Volume 9, No 2.
- Stevens, Mary (2002). "The precautionary principle in the international arena", Sustainable development law & policy, Vol 2, Iss 2.
- United Nations educational, scientific and cultural organization, (2005), "precautionary Principle World Commission on the Ethics of Scientific Knowledge and Technology", workshops of UNESCO:France
- Wood, Stephen G, Wood , Stephen Q, Wood, Rachel A. (2007). "Whither the precautionary Principle? An American assessment from an administrative Law Perspective", in Le principe de précaution en droit administrative, precautionary principle and Administrative Law XVLLth Congress 16-22 July 2006, Paqus, Michel, Bruxelles: Bruylant.
- Xiao, ZHU (2015). "Conflict and balance between environmental protection and trade liberalization general and particular applying elements of the precautionary principle in international trade", Frontiers of law in China, Vol 10, No 2.
Persian Sources:
- Al-Akhund Al-Khorasani, Mohammad Kazem Ibn Hussein, (1994), Kefayat al-Osoul, vol.1, 2 th ed, Qom: Islamic Publishing Institute. (In Arabic)
- Al-Hosseini Al-Shirazi, Mohammad, (1950), Al-Wosul ela-Kefaya al-Osoul, Qom: Dar al-Hekmah, vol. 4. (In Arabic)
72. Al-Hosseini Al-Shirazi, Mohammad,(Bita), Eisal al-Taleb fi al-Makaseb, Qom: Scientific Publications, Vol.1. (In Arabic)
- Al-Jazayeri, Mohammad Ja'far, (1995), Montah al-derayah fi tozih al-kefayeh, Qom: Dar Al-Kitab Al-Jazayeri, Vol.4. 2 th ed. (In Arabic)
- Al-Kazemi al-Khorasani, Sheikh Mohammad Ali, (1986), favayed al-osoul, Qom: Islamic Publishing Institute, Vol. 4, 1 th ed. (In Arabic)
- Amini, Alireza, Dadashi Niaki, Mohammad Reza, (2013), "The concept and nature of certainty in the science of principles", Studies in Islamic jurisprudence and law, Vol. 5, No. 8. (In Persian)
- Ansari, Ali, Mirghafouri, Mansoureh Sadat, (2012), "Providing possible damages in the interim order", Journal of Legal Thoughts, Vol.1. (In Persian)
- Araki, Mohammad Ali, (1995),Kitab al-Bayy, Vol.2 ,Qom: Institute of the Right way. (In Arabic)
- Araki, Mohammad Ali, (1993), Al-Makaseb Al-Muharrameh, Qom: Institute of the Right way. (In Arabic)
- Asghari, Mohammad Javad, (2014), "Study of the position of religious dogmatism with emphasis on the views of commentators", Research culture, vols. 20 and 21. (In Persian)
- Bahrani, Yousef, (1985), Al-Hadaiq Al-Nazereh, Qom: Islamic Publications Office, vol.3. (In Arabic)
- Berenjkar, Reza, Nosratian Ahour, Mehdi, (2014), "Application of practical intellect in inferring theological teachings based on theological texts", Theological Research, Vol.5. (In Persian)
- Dehkhoda, Ali Akbar, (1993), Dictionary, Tehran: University of Tehran, Vol.1, 1 th ed. (In Persian)
- Eshtehardi, Ali Panah, (1997), Madarek Al-Arwa, vol. 20, Qom: Dar al-osweh. (In Arabic)
- Ghabilei Khoei, Khalil, (2008), Elm osoul dar fiqh va ghavanin moozooeh, Tehran: Samt, 5 th ed. (In Arabic)
- Ghaffari, Jalil, (2008), Civil Procedure 2, Tehran: Payame Noor University, 2 th ed. (In Persian)
- Giddens, Anthony, )2004(, "Social Democracy and the Five Fundamental Problems (excerpt from the article Five Fundamental Problems of the Third Way Book)", Ain, Vol.1(In Persian)
- Hadayi, Alireza, (2004), "The historical course of the emergence of the principle of employment in the principles of Shiite jurisprudence", articles and studies. (In Persian)
- Haeri Yazdi, Morteza, (2005), Sharh al-Arwa al-Wosqa, Qom: Islamic Publications Office, vol.3. (In Arabic)
- Hayati, Ali Abbas, (2014), "The concept of the principle of precaution and its place in civil liability", Journal of Islamic Law, Vol.2. (In Persian)
- Hor Ameli, Mohammad ibn Hassan, (1989), vasayel al-shiite ela tahsil masael al-sharieh, Qom: Al Al-Bayt Institute, vol. 19, 6 th ed. (In Arabic)
- Hosseini, Ahmad, (2003), "admissible and Inadmissible Precautions; Criteria and terms (1) », New exploration in jurisprudence, vol. 35. (In Persian)
- Hosseini Amoli, Mohammad Javad, (1999), Meftah al-Keramah, Qom: Islamic Publications Office, vol. 12. (In Arabic)
- Izanloo, Mohsen, Hasan Badini, Fereydoon Bahreyni, Mostafa Mahmoodi Moghadam, (2021), "A view on the extent of bodily harm with a comparative study approach in Islamic law, Iran, France and the United Kingdom", Quarterly Journal of Comparative Research in Islamic and Western Law, sixth year, first issue. (In Persian)
- Kadkhodaei, Abbas Ali, Salari, Asma, (2017), "Caution; Customary Principle in the European Union? », Public Law Studies, Volume 47, No. 3. (In Persian)
- Karbasi, Mohammad Ibrahim ibn Ali, (1991), Menhaj al-Osoul, Beirut: Dar al-Balaghah, vol.4. (In Arabic)
- Kashif al-Ghatta ', Sheikh Ali, (2002), Al-Noor Al-Sata' Fi Al-Fiqh Al-Nafi ', Najaf: School of Etiquette, vol.1. (In Arabic)
- Khamenei, Seyyed Ali, (1997), Exploring the jurisprudential rule of the Sabeans, Qom: Encyclopedia of Islamic Jurisprudence Institute. (In Arabic)
- Khansari, Ahmad, (1985), Jame al-Madarek, Qom: Ismailian, vol. 7, 2 th ed. (In Arabic)
- Khodaei, Hourieh, (2016), "Conflict between the reason of amareh and the reason of the principle", Studies in Political Science, Law and Jurisprudence, Vol.1/3. (In Persian)
- Khoei, Abu al-Qasem, with the narration of Mohammad Sorour Waez Hosseini, (1997), Mesbah al-Osoul, Qom: Davari Publications, vol.1. (In Arabic)
- Khorsandian, Mohammad Ali, Sharaei, Elham, (2016), "Fundamentals of the rule of negation of the disorder in Islamic jurisprudence and subject law", , jurisprudence and principles of Islamic law, forty-ninth year. (In Persian)
- Lotfi, Asadollah, (2012), "Rule of obligation to repel probable losses and its application in the Code of Civil Procedure", Perspectives on Judicial Law, vol. 59. (In Persian)
- Makarem, Nasser, (2007), Anwar al-osul, Qom: Imam Ali School, vol.2., 2 th ed. (In Arabic)
- Montazeri, Hossein Ali, (1995), Derasat fi al-makaseb al-moharrameh, Qom: Tafakkor Publishing, Vol.2. (In Arabic)
- Mousavi, Fazlollah, Arashpour, Alireza, (2015), "The place of the precautionary principle in international environmental law", Journal of Public Law Studies, Volume 45, Issue 2. (In Persian)
- Mousavi Khoei, Seyyed Abolghasem, (2000), Mosoueh al-Imam Khoei, Qom: Institute for the Revival of the Works of Imam Al-Khoei, vol. 12. (In Arabic)
- Muzaffar, Mohammad Reza, (2009), osoul al-fiqh, Qom: Islamic Publishing Foundation, vol.2, 5 th ed. (In Arabic)
- Naini, Mirza Mohammad Hossein, (1997), favayed al-osoul, Qom: Islamic Publishing Foundation, vol.4. (In Arabic)
- Saberi, Hossein, (1998), "Research on the Absolute Authority of Suspicion", Meshkooh, vol. 60 and 61. (In Persian)
- Sadr, Mohammad Baqir, (2005), Doroos fi elm al-osoul, Qom: Islamic Publishing Institute, Ch. 7, Vol. (In Arabic)
- Savadi, Esmat, Amir, Mehdi Lou, (2017), "Compensation for the implementation of the temporary order", Law Studies, Vol.17. (In Persian)
- Seifi Mazandarani, Ali Akbar, (2004), Mabani al fiqh al-faal fi alqavaaed alfiqhiyeh alasasiyeh, Qom: Islamic Publications Office, vol. 3. (In Arabic)
- Shams, Abdollah, (2004), "Cases of issuing temporary order and effective factors in its diagnosis", Legal Research, Vol. 39. (In Persian)
- Shams, Abdollah, (2009), Basic course of Civil Procedure, Tehran: Derak, vol 3, 6 th ed. (In Persian)
- Sobhani Tabrizi, Jafar, (1999), Al mahsoul fi elm al-osoul, Qom: Imam Sadegh (as) Institute, vol.1. (In Arabic)
- Sobhani Tabrizi, Jafar, (2004), Al-osoul al-fiqh al-mogharen Fima La Nas Fih, Qom: Imam Sadegh Institute, Vol.1. (In Arabic)
- Tabatabai, Seyyed Mohammad Saeed, (Bita), Mesbah Al-Menhaj, Qom: Al-Manar Institute, Vol.1. (In Arabic).
ارسال نظر در مورد این مقاله