نوع مقاله : علمی و پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه مفید.
چکیده
منطقه خاورمیانه بویژه سرزمینهای اسلامی همواره شاهد انواع دخالتهای نظامی و دیپلماتیک دول اروپایی و غربی بوده است. این دخالتها پس از جنگ جهانی دوم نیز به صور مختلفی از جمله از طریق دعوت، توافق و یا کمک نظامی ادامه یافته است. دخالت بیگانگان در منطقه بدون اجازه و یا همراهی مقامات و حکومتهای محلی مقدور نبوده و نیست. آنچه در ادبیات بین الملل اسلامی می تواند تجویز و یا همراهی با بیگانگان را قانونی جلوه دهد مفهوم «استعانت از غیر مسلمانان» است. مقاله حاضر، ضمن کاوش این مفهوم در آموزه های اسلامی و تطبیق آن با عنوان «مداخله با دعوت« در حقوق بین الملل معاصر، قلمرو و میزان کاربست مفهوم استعانت را در حضور کوتاه مدت یا دراز مدت قوای نظامی بیگانگان در سرزمینهای اسلامی بررسی می نماید. این بحث از زمان دخالت نظامی آمریکا و همپیمانان منطقه ای آن در عراق مجال طرح یافته و اکنون پس از دو دهه، بر وضعیت کنونی افغانستان و تسلط مجدد طالبان بر این کشور نیز قابل تطبیق است. خروج نظامیان غربی از افغانستان می تواند نقطه عطفی در پایان دادن به مداخله نظامی ائتلاف غرب در سرزمینهای اسلامی و تحولات آینده در منطقه به شمار آید.
تازه های تحقیق
سرزمینهای اسلامی بیش از یک قرن شاهد دخالتهای نظامی بیگانگان بوده است. این دخالتها گاه از طریق دعوت و استعانت از غیرمسلمانان انجام گرفته است و زمینه نفوذ، دخالت و گاه حضور دایمی آنان را فراهم آورده است. دو دهه گذشته نیز با این دخالتها همراه بوده و جنگهای داخلی را شعله ور کرده است. ادعای وجود سلاحهای کشتار جمعی و حادثه 11 سپتامبر بهانه ای به دست داد تا ائتلاف نظامی غربی در عراق و افغانستان حضور دایمی یابد. این حضور با استعانت برخی از دول منطقه عملی شده است و متعاقب آن پرسش از جایگاه فقهی و حقوقی دعوت به مداخله و استعانت از غیر در جنگهای بین المللی و داخلی به میان آورده است. حقوق بینالملل مداخله نظامی را جز در شرایط دفاع و امنیت جمعی مجاز نمیدارد. گرچه کمک نظامی دولتها به یکدیگر ممنوع نیست اما درخواست و دعوت برای سرکوب داخلی(= کمک در جنگهای داخلی) وجاهت قانونی ندارد.
در متون فقهی نیز به حکم اولی درخواست کمک(=استعانت) از دولت غیر اسلامی برای دخالت در امور داخلی و خارجی دولت اسلامی ممنوع است چه آنان باید به خود متکی باشند مگر ضرورت و مصلحت شدید خلاف آن را ایجاب نماید. تشخیص ضرورت و مصلحت تابع خرد جمعی جوامع اسلامی و مطالعه پی آمدهای استعانت (=مداخله با دعوت) است.
سرزمینهای اسلامی قربانی دخالتهای بیشمار بوده است. استقراء دخالتهای نظامی انجام یافته نشان می دهد مداخله گران بیش از همه در جستجوی سلطه و تعقیب منافع و مصالح خود بوده اند. زیرا با حضور طولانی مدت خود و تاسیس پایگاههای نظامی استقلال سیاسی درخواست کنندگان را نقض نموده اند و به تدریج ادامه حضور آنان به تدریج با مقاومت مواجه شده و یا جنگهای داخلی را شعله ور کرده است. جنگ داخلی در یمن، عراق و سوریه هنوز پایان نیافته است. اما در این بین گروه طالبان با عنوان «امارت اسلامی افغانستان» و بازگشت به قدرت در بوته آزمون و تجربه ای نو قرار گرفته است. آیا این گروه که اکنون از طریق «توافق برای آوردن صلح»(=احلال السلام) به حضور نظامی آمریکا و ناتو در افغانستان پایان داده است، خواهد توانست صلح و امنیت پایدار و استقلال را برای این سرزمین، ملت و اتباع خود به ارمغان آورد؟ امید است چنین باشد. یا اینکه مداخلهگران با این توافق طرحی نو در انداختهاند و با پایان دادن به مداخله نظامی، اکنون به مداخلات اقتصادی و تشدید تحریمها، به عنوان رویکردهای نوین مداخله، امید بستهاند؟ تحولات آینده به هر دو پرسش پاسخ خواهد داد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Intervention by Invitation in International Law and Recourse to Non-Muslims (Istianat): A Reflection on the Newly-Founded Islamic Emirate in Afghanistan
نویسنده [English]
- Seyed Mostafa Mirmohammadi
Associate Professor, Department of International Law, Faculty of Law, Mofid University.
چکیده [English]
The Middle East region, especially the Islamic territories, has always witnessed some kinds of military and diplomatic interventions by European and Western states. Since World War II, these interferences are shaped and continued in various forms such as intervention by invitations, agreements, or military assistance. Foreign intervention in the region has not been and is not possible without the permission or support of local entities. What may justify or legitimize permission or accompanying foreigners in Islamic international jurisprudence is the concept of "asking help from non-Muslims", "recourse to non-Muslim" (or Istianat). This article, while examining this notion in the Islamic teachings, compares it with concept of "intervention by invitation" in modern international law and explores the scope and extent of application of "Istianat" in the times of short or long presence of foreign military in Islamic territories. This issue has been raised since the US and its regional allies’ military intervention in Iraq, and now, two decades later, it may be discussed on the current situation in Afghanistan and the Taliban’s return to power. The withdrawal of Western troops from Afghanistan might be considered as a turning point in ending the Western coalition's military intervention in the Islamic territories and future developments in the region.
کلیدواژه‌ها [English]
- Military Intervention
- Recourse to Non-Muslim (Istianat)
- Intervention by Invitation
- Islamic International Law
- Islamic Emirate of Afghanistan
- أبوالوفا، أحمد، 2007 م، الإعلام بقواعد القانون الدولی والعلاقات الدولیة فی شریعة الإسلام، القاهره، دارالنهضة العربیة، چ2، ج5 .
- الحلی، حسن بن یوسف ابن المطهر، 1419ق، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چ1،ج9.
- حارب المهیری، سعید عبد الله، 1995م ، العلاقات الخارجیة للدولة الاسلامیة، بیروت، مؤسسة الرسالة، چ1 .
- الجصاص، 1994م، أحکام القرآن، تحقیق: عبد السلام محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیة، چ1.
- الزحیلی، وهبة، 2002م، الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت، دارالفکرالمعاصر، چ4.
- السبیل، محمد بن عبدالله، 1411ق «حکم الاستعانة بغیر المسلمین فی الجهاد»، مجلة المجمع الفقهی الاسلامی، ش 5.
- السرخسی، شمس الدین،1406 ق، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة للطباعة و النشر، ج10.
- الشافعی، محمد بن ادریس، 1983م، الام، بیروت، دارالفکر، چ2.
- الطریقی، عبد الله بن ابراهیم بن علی، 1414ق، الاستعانة بغیر المسلمین فی الفقه الاسلامی، الریاض، المملکة العربیة السعودیة، موسسة الرسالة، چ2.
- عبدالفتاح، عبدالرزاق محمود، 2009م، النظریة العامة للتدخل فی القانون الدولی العام، امان، اردن، داردجلة، چ1 .
- فن گلان، گرهارد، 1378ش، درآمدی بر حقوق بین الملل عمومی، ترجمه: سید داود آقائی، تهران، نشر میزان، چ1.
- فوزی عارف، إبراهیم علی، 2017م، «الاستعانة بغیر المسلمین فی الإسلام تطبیق على العهد النبوی دراسة تاریخیة موثقة ومقارنة»، مجلة کلیة الدراسات الانسانیة، جامعة الازهر، ش 19.
- المتقی الهندی: 1989م، کنز العمال، بیروت، موسسة الرسالة، ج4.
- میرمحمدی، سید مصطفی،1392ش، اصل عدم مداخله در اسلام و حقوق بین الملل، قم، انتشارات دانشگاه مفید، چ1.
- النجفی، الشیخ محمد حسن، بی تا، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دارالکتب الاسلامیة، چ1، ج21.
- الثقفی، یوسف علی رابع، بی تا، «العلاقات السعودیة البریطانیة من معاهدة العقیر1915 الی معاهده جدة 1927»، اسکندریة ، دارالمعرفة الجامعیة ، چ1.
- روزنامه افغانستان ما، سال چهاردهم، شماره 3972، یکشنبه 11 حوت 1398، 30 فبروری 2020.
- Ann Van Wynen, Thomas, A.J, Thomas, (1956) Non-intervention: the law and its import in the Americas, Dallas, Southern Methodist University Press.
- Butler, Coman Kenny-Sean, (2018) "The Legality of Intervention by Invitation in Situations of R2P Violations", New York University journal of International law and politics, Vol.51,No.1,
- Doswald-Beck, Louise. (1985) "The Legal Validity of Military Intervention by Invitation of the Government" British Yearbook of International Law,56.
- Lowe, Vaughan, Warbrick, Colin, (2006) The United Nations and the Principles of International Law, Routledge.
- Mills, Claire, (2021) The withdrawal of military forces from Afghanistan and its implications for peace,UK, Commons Library Research Briefing,
- Nonneman, Gerd,(2001) "Saudi-European relations1902-2001: A pragmatic quest for relative autonomy" International Affairs, 77, No.3.
- Oppenheim, (1992) International law, 9th ed, Longman.
- Peters, Anne,(2019) "Intervention by Invitation: Impulses from the Max Planck Trialogues on the Law of Peace and War"Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law, Vol.79.
- Scahill Jeremy,(2008) Blackwater: The Rise of the World's Most Powerful Mercenary Army, Nation Books.
- Silverfarb, Daniel,(1980) "The Anglo-Najd Treaty of December 1915" Middle Eastern Studies, Vol,16, Issue 3.
- Tanca, Antonio,(1993) Foreign armed intervention in internal conflict, Netherlands, Martinus Nijhoff.
- Vassiliev, Alexei, (2000) The History of Saudi Arabia, New York University Press.
- Visser, Laura,(2020) Intervention by invitation and collective selfdefence: two sides of the same coin?, Journal on the Use of Force and International Law,Faculty of Law, Maastricht University, Vol.7, No.2.
- Hafner, Gerhard (2009) Session of Naples, Institute De Droit International, 10th commission, Present Problems of the Use of Force in International Law, Sub-group: Intervention by Invitation, Vol.73: Available at: https://www.idi-iil.org/app/uploads/2017/06/2007_san_03_en.pdf
Persian Sources:
- Abolwafa Ahmad (2007) The announcement of International law and International relations rules in the Sharia of Islam, Cairo; Dar Al-Nahda Al-Arabiya, 2ed,Vol.5.
- Al-Hali, Hassan Ibn Yusuf Ibn Al-Muttahar, 1419 AH, Notes for Jurists (Tazkerat al-Foqhah), Qom, Al-Bayt Foundation, 1ed, vol.9
- Hareb Al-Muhairi, Saeed Abdullah, 1995 AD, Foreign Relations of the Islamic State, Beirut, Al-Resala Foundation,1ed.
- Al-Jassas, 1994 AD, Rules of the Qur’an, Edited by: Abd al-Salam Muhammad Ali Shaheen, Beirut, Dar al-Kutub al-Ilmiyya, 1ed.
- Al-Zuhaili, Wahba, 2002 AD, Islamic Jurisprudence and its Evidence, Beirut, Dar Al-Fikr Al-Mudayn, 4ed
- Al-Sabil, Muhammad bin Abdullah, 1411 B.C. “legal status of seeking help from non-Muslims in jihad,” Journal of the Islamic Fiqh Council, No. 5
- Al-Sarkhsi, Shams al-Din, 1406 AH, expanded book, (Al Mabsot) Beirut, Dar al-Ma'rifah for printing and publishing, vol.10
- Al-Shafi'i, Muhammad Ibn Idris, 1983, Al Om, Beirut, Dar al-Fikr, 2ed
- Al-Tariqi, Abdullah bin Ibrahim bin Ali, 1414 AH, requesting help from non-Muslims in Islamic jurisprudence, Riyadh, the Kingdom of Saudi Arabia, Al-Risalah Foundation, 2ed.
- Abdul Fattah, Abdul Razzaq Mahmoud, 2009, Introduction to intervention in public international law, Amman, Jordan, Dar dejleh , 1ed
- Von Glan, Gerhard, 1999, An Introduction to Public International Law, translated by Seyed Davood Aghaei, Tehran, Mizan Publishing, 1ed.
- Fawzi Aref, Ibrahim Ali, 2017 AD "requesting help from of non-Muslims in Islam, application of the Prophetic era, comparative, historic authentic research", Journal of All Humanities, Al-Azhar University, vol. 19.
- Al-Muttaqi Al-Hindi: 1989, Kanz Al-Omal, Beirut, Al-Risalah Institute, vol.4
- Mir Mohammadi, Seyed Mostafa, 2013, The principle of non-intervention in islam and International law, Comparative study, Qom, Mofid university Publications,1ed.
- Al-Najafi, Sheikh Muhammad Hassan, (unknown) Jawahar al-Kalam in the explanation of Islamic law, Beirut, Dar al-Kitab al-Islamiya, 1ed, Vol. 21.
- Al-Thaqafi, Yusuf Ali Rabi '(unknown) "Saudi-British relations from the Treaty of Al-A qhir 1915 to the Treaty of Jeddah 1927", Alexandria, Dar Al-Ma'rifah Al-Jame'iyyah,1ed.
- Our Afghanistan Newspaper, Year 14, No. 3972, February 30, 2020.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله