مطالعه تطبیقی شرط غیرعملکردی در حقوق مالکیت فکری؛ امکان‌‌سنجی ارائه معیار واحد

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22091/csiw.2024.10220.2483

چکیده

حمایت از ابعاد عملکردی و جنبه‌‌های فنی محصولات تنها از طریق نظام حق اختراع میسر است. به همین جهت سایر شاخه‌‌های حقوق مالکیت فکری- حقوق علائم تجاری، حقوق طرح‌‌های صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری (کپی‌‌رایت)- تنها ویژگی‌‌های غیرعملکردی کالاها را پوشش می‌‌دهند. این ویژگی تمایزبخش تحت عنوان "شرط غیرعملکردی" توصیف می‌‌گردد. به نظر می‌‌رسد این خصیصه با هدف تفکیک دامنه حمایتی نظام حق اختراع از سایر شاخه‌‌های حقوق مالکیت فکری و ترویج رقابت کارآمد در بازار پیش‌‌بینی شده است. علی‌‌رغم اشتراک ظاهری هر سه نظام حمایتی در خصیصه غیرعملکردی، پرسش مهم این است که آیا مفهوم و معیار احراز شرط مزبور در هر سه نظام حمایتی یعنی حقوق علائم تجاری، طرح‌‌های صنعتی و کپی‌‌رایت یکسان است؟ و آیا اساسا امکان ارائه معیار واحد برای احراز این شرط در هر سه نظام حمایتی وجود دارد؟ این مقاله، ضمن بررسی شرط غیرعملکردی در هر سه نظام حمایتی مزبور، سرانجام با بررسی تطبیقی موضوع در حقوق کشورهای متعدد نتیجه می‌‌گیرد که باتوجه به مبنای نظری این شرط در هر سه نظام حمایتی و باعنایت به ماهیت هریک از نظام‌‌های مورد اشاره، شرط غیرعملکردی در حقوق علائم تجاری از دامنه گسترده‌‌تری برخوردار بوده و به همین دلیل ارائه معیاری واحد برای احراز آن در هر سه نظام حمایتی امکانپذیر نمی‌‌باشد. در انتها، با استناد به نتایج حاصل از بررسی موضوع در حقوق کشورهای مختلف، راهکارهای حقوقی متناسب با هر سه نظام حمایتی، حسب مورد وضع مقرره قانونی یا اعمال معیار مناسب جهت احراز شرط، در ایران ارائه می‌‌شود.

تازه های تحقیق

به موجب شرط غیرعملکردی، ابعاد کارکردی و ویژگی‌‌های فنی کالا از محدوده حمایتی حقوق علائم تجاری، طرح‌‌های صنعتی و کپی‌‌رایت خارج شده و صرفا از طریق نظام حق اختراع قابل حمایت هستند. باوجود اینکه این شرط در سه نظام حمایتی مزبور مشترک است، اما در نظام علائم تجاری گستره وسیع‌‌تری نسبت به نظام طرح‌‌های صنعتی و کپی‌‌رایت دارد که همین امر اعمال معیار واحد برای احراز عملکردی بودن در هر سه نظام را منتفی می‌‌سازد.

در نظام حقوقی ایران، شرط غیرعملکردی خواه ازمنظر قانون و خواه ازمنظر رویه اداری و قضایی مغفول مانده است. در حوزه علائم تجاری، قانونگذار هیچ اشاره‌‌ای به عدم حمایت از علائم عملکردی نکرده است. حال آنکه بستر قانونی حمایت از نشان‌‌های قابل رویت، ازجمله علائم سه بعدی، فراهم است و منع حمایت از علائم عملکردی نیازمند مقرره قانونی می‌‌باشد. از این رو پیشنهاد می‌‌شود موارد ذیل به علائم غیرقابل ثبت مندرج در قانون افزوده شوند تا به این طریق شرط غیرعملکردی سودمندگرایی و غیرعملکردی زیبایی‌‌شناختی در حوزه علائم تجاری اعمال گردد: "1. نشان‌‌هایی که منحصرا از شکل یا خصوصیات دیگر کالا تشکیل شده‌‌اند که برای تحصیل نتیجه فنی ضروری هستند. 2. شکل یا سایر خصوصیاتی که ارزش قابل توجهی به کالا می‌‌دهد." وجود مقرره قانونی می‌‌تواند زمینه‌‌ساز توجه مرجع ثبت و رویه قضایی به این مهم باشد.

درحیطه طرح‌‌های صنعتی هرچند مستند قانونی برای عدم حمایت از طرح‌‌های عملکردی وجود دارد (ذیل ماده 20 قانون 1386 و بند2 ماده 84 آیین‌‌نامه)، اما درعمل ضابطه دقیق و مناسبی برای احراز طرح عملکردی توسط مرجع ثبت و دادگاه‌‌ها اعمال نمی‌‌شود. به نظر می‌‌رسد باتوجه به ماهیت و دوره حمایتی طرح صنعتی، اعمال معیار راهکارهای جایگزین ضابطه مناسبی باشد. زیرا عملکردی بودن طرح را محدود به مواردی می‌‌کند که هیچ طرح جایگزینی برای نائل شدن به عملکرد فنی مقصود وجود ندارد.

در حوزه کپی‌‌رایت نیز قانون مربوط حاوی مقرره‌‌ای راجع‌‌به عدم حمایت از جنبه عملکردی آثار هنرهای کاربردی نیست. در این آثار، عناصر هنری با ابعاد عملکردی کالا ترکیب شده، اما آنچه تحت نظام کپی‌‌رایت استحاق حمایت دارد تنها جنبه هنری است، نه ابعاد عملکردی. باتوجه به اینکه در نظام کپی‌‌رایت ثبت اثر اختیاری است و متولی ثبت به احراز شرایط حمایتی ورود پیدا نمی‌‌کند، اما دست کم رویه قضایی در زمان حل و فصل اختلافات مربوط به آثار هنرهای کاربردی می‌‌بایست این امر را موردعنایت قرار دهد که در این قیبل آثار تنها درصورتی از اثر حمایت می‌‌شود که جنبه هنری اثر از ابعاد عملکردی آن قابل تفکیک باشد. لذا وضع مقرره‌‌ای به شرح ذیل که بر تفکیک میان ابعاد هنری از ابعاد عملکردی تاکید می‌‌کند، توصیه می‌‌شود: "تنها درصورتی از جنبه هنری آثار هنرهای کاربردی حمایت می‌‌شود که جنبه هنری این آثار مستقل از جنبه عملکردی آن قابل شناسایی باشد." بدین ترتیب، حمایت از جنبه هنری آثار کاربردی که به اندازه‌‌ای با جنبه عملکردی کالا عجین شده که از آن قابل تفکیک نیست منتفی می‌‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on Non-Functionality Requirement in Intellectual Property Law: The Feasibility of Providing a Uniform Test

نویسندگان [English]

  • Mirghasem Jafarzadeh 1
  • Soheila Nourali 2
1 Associate Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 PhD Candidate in Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran .
چکیده [English]

Functional dimensions and technical aspects of products are only protectable through the patent system. Therefore, other branches of intellectual property law -trademark law, industrial design law, literary and artistic property law (copyright)- cover only the non-functional features of products. This distinguishing feature is described as "Non-functional requirement". It seems that this requirement is intended to separate the scope of patent system from other branches of intellectual property law and promote efficient competition in the market. Despite the apparent similarity of all three systems concerning the non-functional requirement, the important issue is whether or not the concept and test of therequirement can be interpreted the same in all three systems, namely trademark, industrial design and copyright? Since this article, examining the non-functional requirement in all three aforementioned systems, finally with a comparative study of the issue in severalcountries conclude that according to the theoretical basis of such requirement in all above systems and their nature, the non-functional requirement has a wider scope in trademark law; for this reason, it is not possible to provide a uniform test for its determination in all three systems. At the end, based on the results of the issue in different countries, suitable legal solutions for all three systems, regarding legislating or applying appropriate criteria todetermine the requirement, has been presented in Iran's law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Functional design
  • Non-functional design
  • Patent
  • Trademark
  • Industrial designs
  • Copyright

مراجع

پرونده شماره 140068920004034090 مورخ 27/09/1400، شعبه سوم بازپرسی دادسرای ناحیه 26.
پرونده شماره 1401168920005928825 مورخ 10/10/1401، شعبه سوم بازپرسی دادسرای ناحیه 26.
پرونده شماره 140168920003923402 مورخ 26/06/1401، شعبه سوم دادگاه عمومی حقوقی مجتمع شهید بهشتی.
شاکری، زهرا، مهربان پورآذر، مریم، 1402ش، تمایزبخشی اکتسابی علائم تجاری و معیارهای احراز آن با نگاه تطبیقی به نظام‌‌های ایالات متحده، اتحادیه‌‌ی اروپا و ایران، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش10(2).
قانون ثبت اختراعات، طرح‌‌های صنعتی و علائم تجاری، 1386ش.
قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، 1348ش.
 
Act on the Legal Protection of Designs. (2021). (Germany).
Apollo Tyres Limited v. Pioneer Trading Corporation and Ors. (2017) (India).
Apple v. Samsung. 786 F.3d 983 (2015) (US).
Aquilina, James J. (2020). “Non-Functional Requirement for Trade Dress: Does Your Circuit Allow Evidence of Alternative Designs?”. American Intellectual Property Law Association. Available at: https://www.quarles.com/content/uploads/2020/05/Non-Functional-Requirement-for-Trade-Dress.pdf.
Bang & Olufsen. V. OHIM, Case T-508/08, (2011). (EU).
Blumberg Industries, Inc. v. Zhongshan Juguang Lamp Ltd, (2006) (Chian).
Bone, Robert G. (2015). “Trademark Functionality Reexamined”. Journal of Legal Analysis 7(1).
Brand Review Guide. (2021). (Turkey).
Brandir International, Inc. v. Cascade Pacific Lumber Co. (1987) (US).
Buccafusco, Christopher and Mark A. Lemley (2016). “Screening Functionality”. Virginia Law Review 103(7).
Burns, Manon and Lisa, Holubar (2021). “Is It Functional or Is It Functional? Trade Dress vs. Design Patent Functionality”. Landslide 13(3).
Burstein, Sarah (2015). “Commentary: Faux Amis in Design Law”. The Trademark Reporter (TMR) 105.
Carani, Christopher V. (2014). “Design Patent Functionality: A Sensible Solution”. American BarAssociation 7(2).
Carani, Christopher V. and Barnes, Dunstan H. (2022). Design Rights Functionality and Scope of Protection. Netherlands: Kluwer Law International B.V.
Carol Barnhart Inc. v. Economy Cover Corp. (1985) (US).
Christian Louboutin S.A. v Yves Saint Laurent Am., Inc., (2011) (US).
Copyright Act, (2021) (US).
Council Regulation No 6/2002 of 12 December (2001) on Community designs. (EU).
Council Regulation No.207/2009 of 26 February (2009) on the Community trade mark. (EU).
Design Act. (2021). (Japan).
Designs Act. (2020). (Australia).
Dippin’ Dots, Inc. v. Frosty Bites Distrib, (2004) (US).
Directive 2001/29/EC of the European Parliament and of the Council of 22 May (2001) on the harmonisation of certain aspects of copyright and related rights in the information society. (EU).
Doceram GmbH v CeramTec GmbH - Case C‑395/16 (2018) (EU).
Dumas, Beth F (1990). “Functionality Doctrine in Trade Dress and Copyright Infringement Actions: A Call for Clarification”. Hastings Communications and Entertainment Law Journal 12(3).
Dyson Technology Ltd et al. v. Mediclinics (2016) (France).
European Commission, Directorate-General for Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs. (2016). Legal review on industrial design protection in Europe. Available at:             
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/43fd4a5c-6c26-4639-ac9a-281ab57687de.
Examination Guidelines for Patent and Utility Model in Japan. (2015) (Japan).
Fhima, Ilanah. (2020). “Functionality in Europe: When Do Trademarks Achieve a Technical Result?”. Trademark Reporter 110(3).
Galiano v. Harrah’s Operating Co., Inc. (2005) (US).
Glaize, Frédéric (2010). “Validity of 3D Trade Mark (Ω Shape) Discussed Before French Court”. Available at: https://www.marques.org/blogs/class46/?XID=BHA1886.
Guidelines for Examination in the European Patent Office. (2023) (EU).
Guidelines for Examination of European Union Trade Marks and Registered Community Designs at the European Union Intellectual Property Office. 2023. (EU).
Guidelines for Examination of Registered Community Designs at the European Union Intellectual Property Office.2023. (EU).
HUA, Jerry Jie (2017). “Protection of Works of Applied Art: Rethinking Conceptual Separability and Aesthetic Requirement”. Journal of Intellectual Property Law and Practice 12(8).
Industrial Design Act. (2023). (Canada).
Industrial Designs Act. (2013). (Malaysia).
Intellectual Property Code. (2022). (France).
Inter Ikea Systems B.V. v. Taizhou Zhongtian Plastic Ltd, (2008) (Chian).
Jay Franco & Sons, Inc. v. Franek-(2010) (US).
Kieseltein-Cord v. Accessories by Pearl, Inc., (1980) (US).
Kirkbi AG v. Ritvik Holdings Inc. (2005). (Canada).
Krieger, Deborah J. (1982). “The Broad Sweep of Aesthetic Functionality: A Threat to Trademark Protection of Aesthetic Product Features”. Fordham Law Review 51(2).
Kumar, Gaurav (2021). “The doctrine of conceptual separability in copyright”. Available at:
https://www.marques.org/blogs/class46/?XID=BHA1886.
Kur, Annette (2011). “Too pretty to protect? Trade mark law and the enigma of aesthetic functionality”. Max Planck Institute for Intellectual Property and Competition Law Research Paper No. 11-16: 1-22. Available at:        
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1935289.
L.A. Gear, Inc. v. Thom McAn Shoe Co. (1993) (US).
Lanham (Trademark) Act. (1998). (US).
Law Industrial Property. (2021). (Brazil).
Law on Industrial Property. (2016). (Turkey).
Legal review on industrial design protection in Europe. (2016). under the contract with
the Directorate General Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs (MARKT2014/083/D). Available at: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/43fd4a5c-6c26-4639-ac9a-281ab57687de.
Lego v. OHIM/Mega Brands, Case C-48/09 P (2010) (EU).
Manual of Patent Examining Procedure (MPEP). (2020). (US).
Manual of Trade Marks: Practice & Procedure. (2018). (India).
McKenna, Mark. (2012). “(Dys) Functionality”. Houston Law Review 48(4): 823-860.
Menell, Peter S. and Ella, Corren (2021). “Design Patent Law’s Identity Crisis”. Berkeley Technology Law Journal. Available at:     
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3668032.
Mireles, Michael S. Jr (2013). “Aesthetic Functionality”. Texas Intellectual Property Law Journal 21(2).
Patent Act. (2022). (US).
Patent Law of the People’s Republic of China, (2020) (China).
Philips Electronics NV. v. Remington Consumer Products Ltd, (2002) (EU).
Re Kun Yuan, Case R0316/2014-2 (2015) (EU).
Re Morton-Norwich Prods, Inc., (1982) (US).
Reese, Joel W. (1994). “Defining the Elements of Trade Tress Infringement under Section 43(A) of the Lanham Act". Texas Intellectual Property Law Journal 103(2).
Registered Designs Examination Practice guide (2021) (UK).
Royal Metal Manufacturing. Co. v. Art Metal Works, (1903) (US).
Saidman, Perry j (2009). “Functionality and Design Patent Validity and Infringement”. Journal of the Patent and Trademark Office Society 91: 313-337.
Salvatore Ferragamo Italia vs. Comptoir Lux, (2010) (France).
Schober, Natalie. (2013). “The Function of a Shape as an Absolute Ground for Refusal". IIC - International Review of Intellectual Property and Competition Law 44(1).
Schwinn Bicycle Co. v. Murray Ohio Manufacturing Co, (1971) (US).
SI and Brompton Bicycle Ltd v Chedech/Get2Get, (2020) (EU).
Star Athletica, L.L.C v. Varsity Brands, Inc., (2017) (US).
The Consolidate Designs Act. (2019). (Denmark).
The Copyright Act, (2012) (India).
The Designs Act. (2000). (India).
The Trademarks Examination Manual. (2019). (Canada).
Trade Marks Act, (2023) (UK).
Trademark Act, (2019) (Canada).
Trademark Act, (2021) (Germany).
Trademark Act, (2021) (India).
Trademark Manual of Examining Procedures (TMEP). (2023). (US).
Trademarks manual:The examination guide. (2021). (UK).
TrafFix Devices, Inc. v. Mktg. Displays, Inc., (2001). (US).
Universal Furniture Int'l v. Collezione Europa USA, (2009) (US).
Valu Eng'g, Inc. v. Rexnord Corp, (2002) (US).
Welch, John L. (2004). “Trade Dress and the TTAB: If Functionality Don’t Get You, Nondistinctiveness Will”. Allen's Trademark Digest 18(5).
WIPO-Standing Committee on the Law of Trademarks, Industrial Designs and Geographical Indications (SCT). (2007). “Relation of Established Trademark Principles to New Types of Marks”. Seventeenth Session. Available at: 
https://www.wipo.int/edocs/mdocs/sct/en/sct_17/sct_17_3.pdf.
YİDK, decision numbered 2018-M-1847 (Turkey).
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار