بازاندیشی در تحقق دفاعیات کیفری اضطرار و اکراه در مصادیق مشتبه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم

چکیده

اضطرار و اکراه، همواره در زمره‌ی دفاعیات قابل استناد در رفع مسؤولیت کیفری از اشخاص به شمار می‌روند. تمییز دو دفاع مزبور از یکدیگر به جهت ترتب آثار حقوقی متفاوت بر آنها امری اجتناب ناپذیر است. گاه در شمول این دو دفاع نسبت به برخی مصادیق تردید به وجود می‌آید که اعمال برخی ضوابط جهت دفع این تردید کارساز خواهد بود. این امر در شرایطی است که گاه هیچ‌یک از این ضابطه‌ها کارآمد نبوده و تعلق مصداق به دفاع مرتبط مستلزم استناد به یک اصل است. در این مقاله، ضمن مفهوم شناسی ضرورت، اضطرار و اکراه، از ثمره‌ی نزاع بحث شده و ضوابط مزبور که شامل وجود خطر و تهدید، وجود شخص ثالث، تعیین یا انتخاب عمل و اجرای تهدید توسط تهدید کننده، می‌باشند مورد بررسی قرار گرفته و به اصل اولیه در صورت بقای تردید پرداخته شده است. ضمن اینکه نهاد «اکراه موقعیت» که در حقوق غرب برای برون رفت از این موارد مشتبه تأسیس گردیده، مورد مطالعه قرار گرفته است.

تازه های تحقیق

هرگاه اضطرار، متضمن سبب قبلیِ انسانی باشد، با اکراه که در آن نیز عامل انسانی، سبب ارتکاب جرم توسط مکرَه است، مشتبه می‌گردد.

وجود تهدید یا خطر، حضور شخص ثالث، تعیین عمل و اجرای تهدید توسط دیگری و به تعبیر دیگر انتساب عمل به او، در بسیاری موارد می‌تواند تفکیک کننده‌ی اضطرار از اکراه باشد. اگر به‌رغم به کارگیری معیارهای فوق، همچنان مواردی یافت شوند که در اکراهی یا اضطراری بودن آنها تردید حاصل آید، چون قدر متیقّن، تحقق شرایط اضطرار بوده و اکراه نیازمند شرایط اضافی خواهد بود، باید حکم به تحقق اضطرار داد.

در حقوق غرب و فارغ از تقید به یکی از دو عنوان اضطرار [ضرورت] و اکراه، عنوان «اکراه موقعیت» یا «اکراه شرایط اوضاع و احوال» به راحتی مصادیق مشتبه را در خود جای داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rethinking Criminal defenses of Necessity and Duress in Dubious Cases

نویسندگان [English]

  • Jalaloddin Qiassi 1
  • Seyyed Mohsen Qaemfard 2
چکیده [English]

Duress and necessity have always been considered as a defence in criminal liabilities. Due to different practical legal effects, it seems inevitable to recognize their distinction. As there is in some way uncertainty about the individual inclusion of these two conceptions, it seems effective to apply some rules. Occasionally a rule does not work in the determination of cases and one has to resort to one principle. In this article we attempt to investigate concepts like; zarurat "necessity" and ezterar compulsion" practical effects of discussion and applicable criteria such as danger, threat, existence of third party, determination or selection of act and enforcement of threat by the threatening. Then, we explain how and when one should resort to the original principle, if the hesitation is still present.Meanwhile, this article addresses the western concept of "situational duress" which is established to deal with these sorts of dubious cases.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • criminal defence
  • ezterar
  • zarurat
  • duress
  • situational duress

مراجع

  1. الیوت، کاترین،۱۳۸۵ش، گزیده متون حقوق جزا، ترجمه بهرام نظام آبادی و سید هادی محمودی، تهران، انتشارات بهرامی،چ1.
  2. امامی‌، حسن‌،۱۳76ش،حقوق‌ مدنی‌، تهران‌،کتاب فروشی اسلامیه،چ13، ج۱.
  3. انصاری، مرتضی، (شیخ انصاری)، 1415ق،کتاب المکاسب و کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، چ1، ج2.
  4. باهری، محمد، بی‌تا، حقوق جزای عمومی، بی‌جا، بی‌چا.
  5. بوشهری، جعفر، 1379ش، حقوق جزا: اصول و مسایل، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ1.
  6. بیهقی، احمدبن حسین، بی‌تا، السنن، حیدرآباد، مطبعة دائرة المعارف، بی‌چا.
  7. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1357ش، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت،تهران، چاپخانه مشعل آزادی، چ 1.
  8. خویی، سید ابوالقاسم، 1386هـ،مصباح الاصول، نجف، مطبعة النجف، چ1، ج 2.
  9. سرخسی حنفی، ابوبکر، بی‌تا، المبسوط، دارالمعرفه، بیروت، ج24.
  10. شامبیاتی، هوشنگ،1371ش،حقوق جزای عمومی،تهران، انتشارات پاژنگ،چ1.
  11. شهیدی، مهدی، 1377ش، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان، چ1.
  12. صانعی، پرویز، 1356ش، حقوق جزای عمومی، تهران، دانشگاه ملی، چ3،ج2.
  13. صدوق، محمد بن بابویه، 1390 ق، من لا یحضره الفقیه،تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ5.
  14. صغیری، اسماعیل،1383ش،ترجمه کاملlaw made simple، تهران، نشرمیزان،چ3.
  15. ظاهری، ابن حزم، بی‌تا، المحلی بالآثار، بیروت، دارالکتب العلمیه،ج 8.
  16. ظهیریان، محمد مهدی،1376ش،اصول کلی حقوق جزای انگلستان، تهران، کتابخانه گنج دانش، چ2.
  17. عاملی، زین الدین بن علی[شهید ثانی]، 1413ق،مسالک الافهام، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، ج7.
  18. عبدالناصر، جمال، بی‌تا، موسوعه الفقه الاسلامی المقارن الشهیر بموسوعه جمال عبدالناصر الفقهیه، یصدرها المجلس الاعلی للشوون الاسلامیه، مصر، ج14.
  19. عوده‌، عبدالقادر،۱۳۸۸ق‌،التشریع‌ الجنائی‌ الاسلامی‌، قاهره، ج۱ و 2.
  20. فرخ سیری، منصور،1376ش،فرهنگ اصطلاحات کیفری، بندرعباس، انتشارات جی جی کا، چ1.
  21. کاتوزیان، ناصر،1369ش، قواعد عمومی قراردادها، تهران،انتشارات بهنشر، بی‌چا.
  22. گرجی، ابوالقاسم، 1365ش،مقالات حقوقی، تهران،انتشارات وزارت ارشاداسلامی،چ1،ج1.
  23. گلدوزیان، ایرج، 1376ش،حقوق جزای عمومی ایران، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چ4،ج 2.
  24. محسنی، مرتضی، 1376ش،دوره حقوق جزای عمومی، مسؤولیت کیفری، تهران، انتشارات گنج دانش، چ1، ج 3.
  25. محقق داماد، سید مصطفی، 1379ش،قواعد فقه بخش جزایی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ1.
  26. موسوی خمینی، روح الله، 1378ق،الرسائل العشره، تهران، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، چ1.
  27. میر محمد صادقی، حسین، 1370ش،واژه نامه حقوق اسلامی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چ2.
  28. نراقی، مولی احمد، 1415 ق، مستند الشیعه، قم، موسسه آل البیت علیهم‌السلام، چ1، ج 14.
  29. نجفی، محمد حسن، 1417ق، معجم فقه الجواهر،بیروت، لبنان، الغدیر الطباعه و النشر و التوزیع، چ1.
  30. ولیدی، محمد صالح، 1366ش،حقوق جزا (مسؤولیت کیفری)، تهران، انتشارات امیر کبیر،چ1.

31.  Ashworth, Andrew, (2006), Principles of Criminal Law, New York, OxfordUniversity Press, Fifth Edition.

32.  Baird, Norman, (2002), Criminal Law, Questions & Answers Series), London: Routledge-Cavendish, Seventh Edition.

33. Fletcher, George P (1998); Basic Concepts of Criminal Law; Oxford- New york; Oxford University Press.

34.   Herring, Jonathan, (2008), Criminal Law, Bristol, Palgrave Macmillan, 3rd Ed.

35. Herring, Jonathan, (2004),Criminal Law: Text, Cases and Materials,  Oxford- New york; Oxford University Press.

36.  Scheb, John and scheb II John, (1999), Criminal Law, united states, Dadgostar Publication.

37.  Terré, Francois, simler, Philippe, (1996), Le quete: Yves, Les obligations, Paris, Delloz

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار